Amalia Bóveda non coñeceu a seu pai. Tras o alzamento militar, o impulsor do Estatuto do 36 foi detido o 20 de xullo dese mesmo ano, acusado de traizón e sentenciado a morte. Fusilaríano e o seu cadáver amencería o 17 de agosto na Caeira, en Poio. Aqueles primeiros meses após a sublevación foron os máis escuros da historia contemporánea galega. O proxecto interuniversitario “Nomes e Voces” deu testemuña das 1.466 penas de morte executadas entre 1936 e 1939 no país, alén de 3.233 mortes extraxudiciais. Foi tempo de medo e dunha brutal represión na que moitas galegas e galegos sufriron a morte dos seres queridos, a cadea, o exilio e a humillación.
No mes de abril de 2019, 83 anos pasados do asasinato de seu pai, Amalia Bóveda contemplou por última vez nas instalacións da Deputación de Ourense o lenzo que Castelao lle dedicou, antes do seu regreso a Bos Aires. O autor de A derradeira leición do mestre foi quen impulsou no exilio consagrar o 17 de agosto ao Día dos Mártires Galegos. A primeira celebración tivo lugar en 1942 e tras o remate da ditadura o seu nome mudaría polo actual Día da Galiza Mártir. Máis alá do asasinato de Bóveda, a xornada serve para manter vivas na memoria todas aquelas persoas vítimas da represión franquista. No acto de inauguración da exposición, a filla de Bóveda afirmou: “A memoria é pasado pero aínda ten que ser presente e debémola facer cada vez máis pública, sen medias tintas”.
“Querían enterrar cadavres, pero enterraron semente”, escribiu Castelao. E a propia cidadanía é, en numerosas ocasións, a coidadora destas sementes e de que a memoria gañe cada vez maior espazo público. A Fundación Alexandre Bóveda, a Iniciativa Galega pola Memoria, as sedes locais da Asociación pola Recuperación da Memoria Histórica, partidos políticos ou diversas asociacións culturais son as que cada ano poñen nome e apelidos ás conmemoracións de agosto. A lembranza de Alexandre Bóveda súmanselle as dedicadas a Ánxel Casal, a Pepiño Areosa, aos irmáns Bebel, a Camilo Día Valiño, a Carmen Pesqueira “A Capirota” e a todos os homes e mulleres vítimas da represión fascista. No mes de xullo a Iniciativa Galega pola Memoria reuniu na illa de San Simón máis de 500 persoas na súa homenaxe nacional ás vítimas do franquismo. O 12 de agosto reivindicouse o legado de Moncho Reboiras no aniversario do seu asasinato.
Axenda de actos
1) A Coruña
Día da Galiza Mártir
Organiza: Agrupación Cultural Alexandre Bóveda
Data: 16 de agosto ás 20:30 horas
Lugar: Rúa Alexandre Bóveda, en Catro Camiños
Intervén: María Xosé Bravo, presidenta da asociación, e Xurxo Couto, deputado provincial de Cultura. Actuará o gaiteiro Pepe Vaamonde
2) Cee
Día da Galiza Mártir
Organizan: Bloque Nacionalista Galego e Galiza Nova
Data: 17 de agosto ás 20 horas
Lugar: Praciña do Olvido (en caso de choiva, Casa da Cultura)
Presentarase o libro "Meirás, un pazo, un caudillo, un espolio", de Carlos Babío e haberá recital poético de Xaime Trillo, Álex López, Antón Riveiro e Suso Bahamonde e música con Iris, Uxía e Juan Lema.
3) Cerdedo *
Homenaxe a Secundino Bugallo e Francisco Arca
Organizan: Colectivo Portalén e Capitán Gosende
Data: 13 de agosto ás 18 horas
Lugar: Ponte do Barco, Pedre
4) Compostela
Homenaxe a Ánxel Casal
Organiza: BNG de Santiago
Data: 20 de agosto ás 12 horas
Lugar: Rúa do Vilar ao pé do edificio que albergou a imprenta Nós
Interveñen: Goretti Sanmartín (portavoz), Navia Rivas (concelleira) e Carlos Castelao (fotohistoriador)
5) Guitiriz
II Memorial dos irmáns da Lexía, ofrenda floral
Organiza: A.C. Xérmolos e Riazor Blues
Data: 17 de agosto ás 13 horas
Lugar: Campo da festa da parroquia de Santa Mariña
Interveñen: Representantes dos grupos asistentes
Xantar popular e trofeo Bebel
Organizan: A.C. Xérmolos e Riazor Blues
Data: 17 de agosto ás 15 horas e ás 18 horas
Lugar: Parroquia de Santa Mariña e campo de fútbol Noreña Basanta, en Parga
6) Bande *
Homenaxe antifascista e inauguración dun monólito ás vítimas da ditadura
Organiza: Comisión pola Memória Histórica do Val da Limia
Data: 14 de setembro
Lugar: Curva de Fontaboa na estrada OU-1201, entre Nigueiroá e Xordos
7) Lousame
IV Romaría da Coluna Sanfins
Organiza: Sociedade Histórica e Cultural Coluna Sanfins
Data: 27 de setembro
Lugar: San Fins
8) Marín
Homenaxe a Carmen Pesqueira “A Capirota”
Organiza: Comisión pola Recuperación da Memoria Histórica de Marín
Data: 18 de agosto ás 12:30 horas
Lugar: Praza Carmen Pesqueira na Roda
Interveñen: Familiares de Carmen Pesqueira, Lucía César Veloso e Manolo Graña.
9) Poio
Acto institucional do Día da Galiza Mártir
Organiza: Concello de Poio
Data: 17 de agosto ás 13 horas.
Lugar: A Caeira.
Interveñen: Marga Caldas, Telmo Comesaña e Luciano Sobral (alcalde), entre outros
10) Pontevedra
Xantar da Fundación Alexandre Bóveda
Organiza: Fundación Alexandre Bóveda
Data: 17 de agosto ás 14:30 horas
Lugar: Hotel Pelegrinus
Xantar de Galiza Nova
Organiza: Galiza Nova
Data: 17 de agosto ás 15 horas
Lugar: Taberna Saudade
Entrega do premio “Galiza Mártir” a Telmo Comesaña, da Asociación pola Recuperación da Memoria Histórica de Vigo
Organiza: Fundación Alexandre Bóveda
Data: 17 de agosto ás 17 horas
Lugar: Parque Amalia Bóveda.
Acto político nacional do BNG
Organiza: BNG
Data: 17 de agosto ás 20 horas
Lugar: Praza de Curros Enríquez.
Interveñen: Marta Gómez (responsábel comarcal de Galiza Nova), Manu Lorenzo (portavoz municipal en Soutomaior) e Ana Pontón (portavoz nacional).
Acto cívico do Día da Galiza Mártir
Organiza: Fundación Alexandre Bóveda
Data: 17 de agosto ás 19 horas
Lugar: Cemiterio de Santo Amaro
11) Ribeira
Día da Galiza Mártir
Organiza: BNG de Ribeira
Data: 16 de agosto ás 20:30 horas
Lugar: Rúa Alexandre Bóveda e rúa Manuel Rustres Rivas
Interveñen: Xan Hermida (historiador), Xosé Antonio Vázquez (portavoz do BNG) e actuación musical de Bico de Mar
12) Sada
Ofrenda floral a Antonio Carballeira, Manuel Prego e Antón Suárez Picallo
Organiza: Familias dos represaliados, A.C. Irmáns Suárez Picallo e Comisión pola Recuperación da Memoria Histórica
Data: 11 de setembro ás 19 horas
Lugar: Paseo marítimo, no monumento ás vítimas da represión franquista
13) Teo
Lembrando a Ánxel Casal, Pepiño Areosa e todas as vítimas da represión do 36
Organiza: Concello de Teo e BNG
Data: 19 de agosto ás 20 horas
Lugar: Estivada da Ribeira, en Cacheiras, no monólito que lembra a Anxel Casal e Pepiño Areosa
14) A Ulloa e Terras de Melide *
Acto e roteiro de homenaxe ás vítimas da represión
Organizan: Fundación Eira, Adega e A.C. O Galo
Data: 11 de agosto ás 11:45
Lugar: Comezo na volta de Ludeiro da estrada N-547, en Saa (Palas de Rei) logo Vilouriz (Toques), Vilamor (Toques), Piñeiro (Toques), Curbián (Palas de Rei) e remate na Eira de Xoana en Ramil (Agolada) para o xantar.
* Estes actos xa tiveron lugar.
[Podes ler a información íntegra no número 359 do semanario en papel Sermos Galiza, á venda na loxa e nos quiosques]
