MEMORIA E HISTORIA
30 castelos para descubrir o Reino da Galiza
A terra de Castroverde, a pouco máis de vinte quilómetros da cidade de Lugo, ten unha paisaxe de transición entre a meseta luguesa e a íngreme do Cádavo e a Fonsagrada. É bastante montañosa sobre todo cara ó norte e ó leste, coas serras do Monciro, do Mirador e da Vacariza e Puñago. Terra gandeira e agraria, donda e suave noutras zonas mais non chá, ten por ríos dominantes o Chamoso e o Tórdea, alimentados por ricos regos e regatos. Boa parte deste territorio poderíase ver desde o pico da torre do castelo, hoxe algo escondida por altas nogueiras e outras árbores que a rodean.
A vista de paxaro ou de dron, desde a cima podemos imaxinar a grande rodeada, verde aínda hoxe, con boas praderías, fragas e vizosos soutos, ós que a contemporaneidade engadiu xa eucaliptos e muíños de vento, numerosos de máis ó noso entender. Nesa paisaxe destacan as coroas de pequenos outeiros irmáns do do castelo, algún deles tamén vello castro, hoxe esgrevias fragas ou soutos coma o da Lomba.
Osos, hienas, bisontes de hai trinta e seis mil anos testemuñan a excepcional terra calcaria da Cova da Valiña, e tamén cabalos e cérvidos. Cabalos segue habendo mais xa non salvaxes, e cérvidos –corzos, ós que chaman cabras– seguen cazando, e tamén xabarís, as xentes destas terras.
Ademais de canteiras de cal e de lousa, no subsolo temos boa pedra granito que en cantería ou cachote traballaron os seus habitantes, ás veces en combinación co xisto, en vivendas, muros e valos, algunhas e algúns moi ben conservados.
O señorío baixomedieval de Castroverde tivo o seu centro na fortaleza dese nome, dentro da parroquia de Santiago de Vilariño, a 607 metros sobre o nivel do mar, nun alto a carón dun barrio que se chama Fortaleza por aquela e doutro chamado a Praza, ambos a zona máis antiga da capitalidade municipal. O señorío foi gobernado polos mesmos señores canda o de Luaces, con territorio no actual concello de Pol, na mirada norte do castelo. Mais cómpre lembrar que a cabeceira do señorío non era a vila máis antiga da contorna: o núcleo principal da freguesía veciña de Bolaño xa nos aparece en documentos altomedievais antes do ascenso de Vilariño.
[Podes ler este fascículo completo, dentro do coleccionábel 30 castelos e torres para descubrir un reino, comprando o xornal Nós Diario de hoxe, nos quiosques ou en formato dixital na nosa loxa en liña, a través desta ligazón. Cada día, unha nova entrega, totalmente gratuíta co xornal]
