O Tribunal de Estrasburgo resolve nunha sentenza inédita que a inacción climática viola os dereitos humanos

Unha denuncia de KlimaSeniorinnen (Mulleres maiores polo clima), asociación suíza conformada por 2.500 mulleres de 73 anos de media, logrou a terza feira o que o avogado Gerry Liston, da entidade non gobernamental Global Legal Action Network, adiantara que se trataría dun “punto de inflexión na loita mundial por un futuro habitábel” e do “avance xurídico máis significativo en materia de cambio climático para Europa desde a sinatura do Acordo de París en 2015”, nunha conferencia da Organización das Nacións Unidas (ONU) sobre quecemento global. Daquela rubricouse limitar a 1,5ºC a alza nas temperaturas en relación á época preindustrial para evitar os seus efectos máis graves. A terza feira, o Tribunal Europeo de Dereitos Humanos de Estrasburgo (Francia), que garante a aplicación da Convención Europea de Dereitos Humanos adoptada polo Consello de Europa, sen relación coa Unión Europea (UE) e ao que pertencen 46 Estados, resolveu que Suíza violou o artigo 8 do tratado internacional, que recolle o “dereito ao respecto á vida privada e familiar”, polas “lagoas críticas” das políticas helvéticas sobre cambio climático. Nun veredicto que inclúe a violación do artigo 6 da Convención, o referido ao “dereito a un proceso [xudicial] equitativo”, a corte detallou carencias como a falta de mecanismos para cuantificar as limitacións das súas emisións de gases de efecto invernadoiro ou o non cumprimento dos obxectivos que a propia Suíza se fixara para diminuílas, avalando así a demanda de KlimaSeniorinnen, que subliñara que estas “deficiencias” están a “prexudicar gravemente o seu estado de saúde”, incidindo en que as mulleres maiores teñen máis probabilidades de morrer por mor das ondas de calor. Múltiples estudos científicos referendan que estes episodios, que se multiplicaron coa suba das temperaturas, afectan máis ás mulleres que aos homes e ás persoas maiores máis que ás novas, e unha investigación dirixida por Ana Vicedo-Cabrera, que lidera o Instituto de Medicina Social e Preventiva da Universidade de Berna, corroborou que 60% dos falecementos de mulleres maiores en Suíza pola calor no verán de 2022 non terían acontecido sen o cambio climático. A resolución xudicial, que insiste en que a Convención garante “unha protección efectiva por parte das autoridades estatais contra os graves efectos adversos do cambio climático nas súas vidas, saúde, benestar e calidade de vida”, é a primeira sentenza dunha corte internacional sobre esta problemática e a primeira que confirma as obrigas dos Estados, sostén Corina Heri, experta en litixios climáticos da Universidade de Zürich, e a avogada do Centro para o Dereito Ambiental Internacional, Joie Chowdhury, salientou que ratifica que “a crise climática é unha crise de dereitos humanos”. 1,5ºC durante 12 meses: o clima dá unha "advertencia á humanidade" Alain Chablais, do equipo legal que representou Suíza nas audiencias, afirmou á axencia AP que “temos que implementar e executar a sentenza de boa fe”. En paralelo a esta causa o Tribunal transmitiu a súa decisión sobre outros dous casos similares, os impulsados por un grupo de cidadáns e cidadás lusas de entre 12 e 24 anos contra 32 Estados, todos os membros da UE ademais de Noruega, Suíza, Turquía, o Reino Unido e Rusia, e por un ex alcalde ecoloxista francés que denunciou París. Ningún dos dous foi admitido, o primeiro porque non extinguiron todas as vías legais nacionais antes de apelar a Estrasburgo, amais de que o caso só se podería circunscribir ao Estado portugués, e o segundo porque o ex líder municipal de Grand-Synthe, Damien Carême, xa non vive alí ao desempeñarse como deputado no Parlamento da UE. Xustiza climática O certo é que a Xustiza é “a última vía de gobernación climática” perante o “fracaso diplomático, o fracaso dos políticos e dos lexisladores” neste sentido, corrobora Christel Cournil, docente de Dereito Público na universidade francesa Sciences Po. O director executivo do Centro Sabin para o Dereito Climático da Universidade de Columbia, Michael Burger, explicou que as denuncias vinculadas co quecemento global están a medrar posto que “a crise climática está aumentando en intensidade” e a “acción gobernamental e empresarial é inadecuada” para enfrontala, mais advirte de que “aqueles que se benefician do status quo farán o que poidan para preservar os seus beneficios, e iso incluirá acudir aos tribunais”. O cambio climático aumentará os efectos dos maremotos O informe anual do Centro Sabin revela que a mediados de decembro de 2023 estaban en marcha máis de 2.500 casos relacionados co tema, causas que se duplicaron entre 2017 e 2022, revelou a ONU. Sexa como for, o xornal The Guardian incide en que a sentenza do Tribunal de Estrasburgo “influirá” nos procesos xudiciais que decorren en cortes internacionais, como a opinión consultiva reclamada á Corte Internacional de Xustiza ou ao Tribunal Internacional do Dereito do Mar arredor das obrigas dos Estados vinculadas á mudanza climática, que aínda non sendo vinculantes “teñen un gran potencial para dar forma ao futuro desenvolvemento da lexislación sobre quecemento global”, recalca o Instituto de Investigación Grantham. Décimo mes consecutivo con récord de temperatura Poucas horas antes de facerse pública a sentenza, o Servizo de Cambio Climático de Copernicus, un programa da UE, desvelou que o mes pasado foi o marzo máis quente no mundo desde que existen rexistros, 1,68ºC por riba da época preindustrial. É o décimo mes consecutivo que bate estas marcas, despois de que 2023 se convertera no ano máis quente detectado, e segundo estudos como o de Climate Central, a Terra non tiña unha temperatura tan alta desde hai 125.000 anos. Só sete países eliminarán as millonarias axudas aos combustíbeis fósiles O cambio climático está provocado principalmente pola queima de combustíbeis fósiles, e 39% das emisións históricas dos gases emitidos por este proceso son responsabilidade dos Estados Unidos, a UE e o Reino Unido, que apenas superan 10% da poboación mundial. Estes Estados tamén son a sede de oito da vintena de empresas que causaron 35% de todas as emisións mundiais de dióxido de carbono e metano -dous dos gases de efecto invernadoiro- entre 1965 e 2018. Unha delas, a británico-neerlandesa Shell, foi sentenciada pola Xustiza dos Países Baixos a ter que reducir nun 45% as súas emisións de dióxido de carbono até 2030, que Shell recorreu e que se produciu tras o veredicto que obrigou o Estado neerlandés a diminuír até 25% o seu volume de emisións.