A oposición de Gabón pide volver a un Goberno civil

A diferenza de Níxer, onde o golpe de Estado que levou ao poder unha Xunta Militar nos últimos días de xullo se amosa cada día máis consolidado entre a ameaza dunha intervención militar estranxeira, en Gabón, após a sublevación da cuarta feira, a oitava con éxito en África central e occidental desde 2021, estase a incrementar o choque entre os militares e a oposición política ao deposto presidente Ali Bongo. Alternancia 2023, unha coalición que presentou á Presidencia Albert Ondo Ossa, ex ministro durante o mandato do pai de Bongo, Omar Bongo, que gobernou desde 1967 até a súa morte en 2009, cando o liderado do país pasou ao seu fillo, proclamou a sexta feira por medio de Alexandra Pangha, voceira de Ondo, que “agardamos que a comunidade internacional se erga a favor da República e da orde democrática en Gabón pedindo aos militares que devolvan o poder aos civís”. A portavoz trasladou que a organización política agardaba recibir un convite da Xunta Militar para abordar un plan de transición, e demandou un reconto completo das votacións das eleccións xerais do sábado, nas que defende que o seu candidato foi o vencedor, cualificando como “absurda” a toma de posesión da segunda feira no Tribunal Constitucional anunciada polos militares, que oficializará Brice Oligui Nguema, líder da Garda Republicana, unha póla do Exército, como presidente de transición. O propio Ondo definira a sublevación en TV5 Monde como unha “revolución de palacio”, reiterando que non se tratou dun golpe de Estado militar, senón da “garda pretoriana” de Bongo. Ao tempo, alertou de que “o sistema Bongo continúa”, e atribuíu a operación de Nguema, curmá do deposto mandatario, a Pascaline Bongo, media irmá de Ali, co fin de manter “de forma efectiva” o control por parte das elites ante a perda de lexitimidade do presidente. Pascaline, que se desempeñou como ministra de Exteriores e responsábel do Gabinete do Presidente durante o mandato do pai, afastouse de Ali Bongo cando substituíu Omar. Jean Ping, a súa ex parella e co que comparte dous fillos, foi o candidato opositor a Ali Bongo en 2016, nunhas eleccións con denuncias masivas de fraude electoral nas que foi incendiado o Parlamento no contexto das protestas provocadas polo anuncio da reelección de Bongo. Logo de novas denuncias de fraude, Nguema entendía que as gabonesas e gaboneses “ían protestar polo reconto dos votos e facer moito ruído con atención internacional”, sostén François Conradie, analista político da asesoría Oxford Economics, nun golpe de Estado que seguiu á difusión por parte das autoridades electorais duns resultados que supostamente brindaban unha nova vitoria a Bongo. Conradie admite que “hai moitas razóns para pensar que o golpe supón a preservación dunha elite máis ampla de Gabón a cambio de desfacerse da elite moi reducida formada por Ali Bongo, o seu fillo Noureddin e a súa esposa Sylvia”. Ao longo de case 56 anos, “a familia Bongo afianzouse a través do patrocinio, outorgando roles lucrativos no Goberno a aliados e familiares”, apunta Al Jazeera, nun modelo impulsado por Francia para manter a súa influencia na zona unha vez que as antigas colonias alcanzaron a súa liberación nacional, e que Jason Burke, correspondente en África do británico The Guardian, define como unha “mestura tóxica de manipulación política, control financeiro, intervención militar, empresas comerciais extractivas e relacións acolledoras entre elites”, algo que, matiza, non é “exclusivo da África francófona, mais está moi arraigado alí, incluso hoxe”. Ao contrario que en Malí, Níxer ou Burkina Faso, os grupos vinculados con Estado Islámico ou Al Qaeda non alcanzaron territorio gabonés, polo que apenas hai 350 soldados franceses no país, tras expandir París a súa presenza militar na área hai unha década. Porén, si que conta con intereses económicos chave, que se no caso de Níxer se concentran na minaría de uranio que desenvolve a empresa Orano para alimentar as centrais nucleares francesas, en Gabón teñen o seu maior expoñente en TotalEnergies, segunda petroleira con máis facturación do mundo en 2022 igualada con Chevron, e Eramet, a maior produtora de manganeso do planeta. En paralelo a masivas denuncias de corrupción e enriquecemento ilícito contra Bongo, a súa familia, incluída Pascaline e o propio Nguema, e a pesar de que é un dos Estados co produto interior bruto máis alto do continente, máis de 30% da poboación vive na pobreza e case 40% das persoas menores de 24 anos non ten traballo. O certo é que, agás na antiga colonia británica do Sudán, onde o golpe de Estado de militares e paramilitares en 2021 derivou nunha guerra civil este ano, desde 2017 non houbo golpe de Estado con éxito en África que non decorrera nunha ex colonia francesa. O incremento do “sentimento antifrancés” que corrobora o fundador de África Mundi, David Soler, non se está a reflectir da mesma maneira en todos estes países. En Malí e Burkina Faso as sublevacións enmarcáronse nunha forte mensaxe antiimperialista que levou á expulsión dos militares franceses, e no que atinxe a Níxer, as manifestacións de milleiros de persoas contra París, a ruptura dos acordos de cooperación militar ou a orde de expulsión ao embaixador francés entre acusacións de que o Goberno de Emmanuel Macron fomenta a intervención militar para restituír Mohamed Bazoum, como Bongo un importante aliado, achega o país ao grupo de Bamaco e Uagadugú, que adiantaron que considerarían un ataque a Niamey como unha declaración de guerra contra eles. Tamén rexeitou a intervención militar coa que ameaza a Comunidade Económica de Estados de África Occidental (Cedeao) a República de Guinea. A Cedeao aceptou daquela o plan de transición proposto pola Xunta Militar que se fixo co poder en 2021, liderada por Mamadi Doumbouya, considerado -como o liderado do Chad- “francófilo” por Africa Intelligence, mentres que en Gabón non hai indicios polo de agora dunha ruptura con París. Apoio popular á democracia Tanto en Níxer como en Gabón, milleiros de persoas saíron á rúa a celebrar os golpes de Estado por supor “un berro pola renovación democrática”, sostén un informe de xullo da Organización das Nacións Unidas tras entrevistar 8.000 persoas en África. A poboación apoia de forma maioritaria eleccións libres e a protección dos dereitos civís, pero tres cuartas partes apoiarían unha sublevación perante a corrupción xeneralizada ou o abuso de poder por parte de líderes, en teoría, escollidos de forma democrática, que se enfronta á impaciencia popular por lograr cambios políticos.