Bolivia: a loita fratricida no MAS prepara a volta da dereita radical en 2025

Cumpriuse en novembro o cuarto aniversario do golpe de estado “brando” en Bolivia. Foi máis un dos que proliferan en Latinoamérica, modalidade golpista na que as forzas armadas non aparecen en primeiro plano, cedendo o protagonismo público a Parlamentos, Poder Xudicial e medios de comunicación. Estreado en Honduras en 2009, utilizouse logo no Paraguai, Brasil e Perú. O golpe impediu que a dupla Evo Morales/García Linera tomara posesión tras gañar as eleccións de outubro de 2019. Pasadas tres semanas, “aconsellados polo exército”, os dous mandatarios exiliáronse en México. Tras 11 meses de Goberno presidido pola golpista Jeanine Áñez o MAS volve triunfar nas eleccións de outubro de 2020. A dupla Luis Arce (Presidente) e David Choquehuanca (Vicepresidente) toma posesión tres semanas máis tarde após fracasar un intento de impedilo por parte dun sector do exército. Restableceuse así a normalidade democrática dando continuidade aos gobernos MAS iniciados en 2006. O que prometía ser o inicio dunha nova etapa de gobernos ‘masista’, derivou desde 2021 en dura e continua confrontación pública após negarse o presidente a destituír os ministros de Interior e Xustiza, acusados de corrupción por Evo Morales. Desde entón, as discrepancias intensificáronse ata derivar nunha brutal loita fratricida que fraccionou o grupo parlamentario e o apoio sindical e social. Fractura no MAS Hai coincidencia xeral en situar a orixe e o centro do conflito na disputa pola candidatura do MAS nas eleccións presidenciais de 2025. O período gobernamental de Arce (2020/2025) concibiuse como “transitorio”, entendéndose que nese intervalo Evo seguiría marcando as grandes liñas do goberno. Arce ignorou o deseño reivindicándose como presidente real tomando decisións non compartidas por Morales. A maiores, os grupos sociais base do MAS foron rearticulándose disputando espazos de poder no interior da organización e nas institucións. O deterioro político interno de Evo comezara en 2016 cando, coa opinión contraria de sectores ‘masistas’, convocou e perdeu un referendo para poder concorrer a un terceiro mandato presidencial, prohibido constitucionalmente. Meses despois, o Tribunal Constitucional estableceu que candidatarse a presidente é un dereito humano por riba de calquera norma legal. Deterioro interno incrementado en 2019 cando Evo, rexeitando a candidatura electoral apoiada polas bases do MAS, impuxo a dupla Arce/Choquehuanca. O apoio a Morales, aínda moi importante, ten dous pés: o apoio social de campesiños ‘cocaleiros’ e indíxenas gañado durante anos como dirixente sindical no Chapare e a política económica aplicada durante os seus mandatos. De 2004 a 2017, con Arce de ministro de economía, o PIB superou o 5% de media anual, repercutindo na mellora das condicións de vida da poboación máis marxinada económica e socialmente, maioritariamente indíxenas e campesiñado. Por citar dous exemplos, a extrema pobreza diminuíu do 38% ao 18% ao tempo que infraestruturas básicas escolares, deportivas e sanitarias chegaron a innumerábeis poboacións rurais. A maiores, o feito de un campesiño e indíxena aimara chegar á presidencia da república, xerou unha masiva inxección de autoestima neses sectores tomando consciencia da capacidade para incidir na vida política e social do seu entorno e no propio Estado. A feroz disputa interna está fraccionando o bloque social e organizativo que deu nacemento e apoio ao MAS: acusacións mutuas de traizón, racismo, corrupción, abandono do proxecto ideolóxico e político; ruptura do grupo parlamentar coa formación dun sector ‘evista’ de 21 deputadas e deputados que xuntan os seus votos aos da oposición para impedir iniciativas lexislativas ou elixir a presidencia do Parlamento; retirada do apoio a Evo por parte da única central sindical obreira (COB) e polo sector maioritario da campesiña (CSUTB); esta última central con dúas direccións paralelas irreconciliábeis (pro Arce/pro Evo) elixidas no recente congreso no medio dunha cruenta batalla campal; celebración o 3 outubro dun Congreso do MAS convocado polos ‘evistas’, non recoñecido polos demais sectores, que proclama a Morales “candidato único” presidencial do MAS para o 2025 e que expulsa do MAS a Arce por “autoexclusión”; anulación xudicial do citado congreso; celebración dun cabildo indíxena o 17 de outubro en apoio de Arce; dictame non recorríbel do Tribunal Constitucional anulando a decisión que permitía reelixir a Evo, acirrando aínda máis o enfrontamento interno. O MAS está agora nunha situación interna límite disputándose a posesión da sigla e deteriorando irreversibelmente o capital político acumulado desde o 2006. A día de hoxe todo indica que Bolivia, país de gran importancia xeoestratéxica fronteirizo con Arxentina, Chile, Perú, Brasil e Paraguai, con inxentes reservas de litio e gas, podería caer en 2025 na órbita da dereita radical aliñada cos Estados Unidos.