Agora que non hai incendios

Despois de que o pasado non fora un ano especialmente malo e despois das continuas precipitacións deste outono e inverno, semella que os incendios forestais quédannos o suficientemente lonxe como para non merecer un artigo de análise. Un artigo como este podería ter moito máis sentido no verán ou cando volva suceder unha vaga como a de 2022. Con todo, é esencial manter un debate público continuado sobre este tema por diversas razóns, máis alá do inexacto tópico de que os incendios apáganse en inverno. Primeiro, porque temos a certeza de que os incendios en dimensións similares ás de 2022 van voltar, se non é este ano o seguinte ou dentro de catro. Despois, porque, se ben non e de todo certo que os incendios apáganse en inverno, si que é verdade que o problema dos incendios non pode ser atallado con solucións conxunturais. É preciso ter un debate público que analice, máis aló da inmediatez do momento a complexidade do asunto desde distintas perspectivas. Sobre todo porque o tema dos incendios non debe estar separado de outros debates máis actuais como o que xorde da proposta de afianzar o modelo forestal coa instalación dunha fábrica de celulosas en Palas de Rei. Superficie queimada Van, xa que logo, unha serie de consideracións desde a Historia Agraria e Ambiental que poden aportar algunha luz. A primeira idea é que os incendios son un problema relativamente novo na Galiza. A pesar de que o lume está moi presente na agricultura labrega, os incendios son marxinais ata mediados da década dos setenta do século pasado. A partir dese momento as vagas de incendios convértense en recorrentes cada pouco tempo. Na década dos sesenta a media de hectáreas queimadas cada ano foi inferior ás 10.000 hectáreas. Porén, nos anos setenta a media foi de 49.000 e a dos oitenta de 68.000, co peor ano de toda a serie histórica, 1989, con case 200.000 hectáreas queimadas. Nas décadas seguintes a media diminuíu ata acadar as 28.000 hectáreas na década de 2000 e as 20.000 na década pasada. O ciclo de incendios de 2006 acadou 95.000 hectáreas pero o de 2017, 62.000, e o 2022, 51.000. As cifras atafegan pola dimensión, lembremos que Galiza conta con 2,9 millóns de hectáreas, pero tamén hai outra reflexión importante ao respecto dos mesmos. A pesar da conciencia xeneralizada sobre o problema dos incendios o feito é que o impacto é menor hoxe que hai trinta anos. Quere dicir isto que o problema está en vías de solución? A resposta é que, claramente, non. Estas tendencias están vinculadas ao crecente investimento en medios de extinción que, malia todo, non consegue acabar coa recorrencia dos incendios, xa que pon o acento en atacar o problema cando aparece e non nas políticas de organización do territorio que están detrás da aparición dos incendios. O éxito da extinción, unido á inexistencia dunha política territorial axeitada conduciu ao que se coñece como "paradoxo da extinción". A acumulación de biomasa e a existencia de paisaxes máis homoxéneos fixo que, aínda que a superficie queimada total diminúa, creza o risco de que xurdan grandes incendios moito máis difíciles de controlar, máis rápidos e de maior intensidade. Isto é o que sucedeu en 2022. De feito a superficie de grandes incendios duplicouse desde finais da década dos sesenta ata hoxe. Temos menos incendios pero temos máis incendios de grandes dimensións e máis incontrolables. Sector forestal O cambio climático fai que o risco de que aparezan grandes incendios sexa maior, pero non é o responsable de que estes aparezan. Foron procesos de longo prazo os que crearon as condicións necesarias. A industrialización da agricultura, o abandono rural e a desagrarización racharon coas formas de integración territorial propias da agricultura labrega baseadas na multifuncionalidade. En termos de ocupación territorial e de impacto físico a nosa grande especialización agraria é a forestal en monocultivo e en abandono Este é un proceso que aínda continúa e, é preciso remarcalo, non é un proceso irreversíbel. Pero converteu Galiza na gran fornecedora de madeira do Estado (chegando a superar en varios anos 50% do total de cortas do conxunto de España). Tendemos a pensar que a nosa grande especialización agraria é o leite, pero en termos de ocupación territorial e de impacto físico a nosa grande especialización agraria é a forestal en monocultivo e a forestal en abandono. Iso é o que temos que discutir realmente con respecto ao noso futuro. Estamos de acordo con ter un territorio con entre a metade e dous terzos da superficie dedicada á explotación forestal intensiva en monocultivo ou podemos pensar en futuros diferentes e menos simplificadores do territorio?