Que foi da música clásica e dos seus públicos?

É un feito verificable que a idade media nas salas de concerto no ámbito da música clásica subiu notoriamente nos últimos trinta anos. A media do público que acode a estes concertos abeira os 60 sen que se teña producido o desexado relevo xeracional. Non se trata dun fenómeno conxuntural, senón dunha tendencia que vimos observando, nun xa razoable período de tempo, as persoas dedicadas á programación. As salas de concerto non están baleiras, a pesar do seu envellecemento. Mais a cuestión é que, de seguir así o curso das cousas, chegará un momento no que, a falla de zume novo faga desaparecer estas programacións, fenómeno que en Galicia é, por outra parte, xa unha tendencia. A cuestión é que o público por baixo dos 40 non demanda nin acode a este tipo de concertos. A rapazada só asoma da man das súas familias ou a través dos chamados concertos didácticos e nada disto fai parte do seu tempo de lecer. As causas deste fenómeno son moitas. Unha fundamental é o cambio de paradigma que opera na sociedade, tanto no consumo de música como no propio modelo de concerto. O modelo de escoita estática, en silencio, sen máis interacción do público que no momento dos aplausos, non atopa acomodo entre as persoas máis novas, afeitas a outras formas de consumir música e tamén de socialización. Fenda cos públicos novos Ante a evidencia de que o modelo de concerto tradicional entrou na súa esencia en crise, algúns festivais no contexto europeo –en Galicia temos tamén exemplos– veñen facendo esforzos por atopar novos formatos que conciten públicos diversos, eliminando as barreiras que, derivadas dun suposto elitismo, impiden un achegamento máis espontáneo da poboación á música clásica. Os resultados son en gran medida satisfactorios con respecto ao público adulto, que amplía así o seu espectro. Non así en relación a outros segmentos para os que o interese non aumenta, excepto en certas experiencias organizadas por xente moza pertencente ao ámbito da clásica, que manexa outros códigos, que permiten sumar os seus círculos ás iniciativas. Mais ditas experiencias atopan límites: o perigo dunha non desexada banalización da música ou o feito de que neste tipo de concertos haberá sempre algo innegociable que é o silencio, desexable para a escoita e para a execución. O envellecemento do público é, ao tempo, un elemento que contribúe a reforzar a fenda con respecto aos públicos máis novos, que non se senten identificados con certos gustos, nin ven interese algún en formar parte dun público interxeracional. E esa fenda transmítese tamén ás instancias programadoras que non ven, polo tanto, a necesidade de incluír a música clásica nos seus programas, seducidas por eventos máis efectistas e banais, baixo o argumento falaz de que a clásica non concita público. Isto que estamos a describir é algo, como dicimos palpable en Galicia, onde a música clásica ten un peso residual no volume das programacións e, en xeral, na vida cultural galega, e se canaliza fundamentalmente a través das grandes orquestras. O pouco atractivo das programacións e ideas como que a clásica é propia dun público elitista, conservador e maior fan desprestixiar cada vez máis este sector O abandono ou o pouco coidado que se pon no resto das programacións de clásica contribúen a un empobrecemento que reforza o panorama anteriormente descrito. O pouco atractivo en xeral das programacións, o seu escaso peso no conxunto total, a escasa repercusión nos medios e ideas contra as que é preciso loitar, como que a clásica é propia dun público elitista, conservador e maior, fan desprestixiar cada vez máis este sector, que fica progresivamente borrado das axendas culturais. Prestixio e investimento A solución non pasa por seguir apostando á carta dos concertos didácticos –que merecerían análise á parte– na esperanza de que a rapazada acuda polo seu propio pé a uns concertos que nada semellan reportarlles. Tampouco pasa por manter moribundas unhas programacións carentes de interese, de moi baixo nivel e que, lonxe de prestixiar a música clásica, a afastan dunha sociedade á que, de paso, se lle nega a posibilidade de acceder á cultura a través destas músicas. A supervivencia da música clásica pasa por un decidido apoio e investimento nun sector que non pode competir coas músicas máis comerciais, por unha maior sensibilidade e formación das instancias programadoras e pola necesidade de integrala dentro das políticas culturais nun sentido non reducionista, isto é, que vaia alén do mundo sinfónico. Será preciso traballar por atraer ese público novo. Mais non esquezamos que o público maior é actualmente a única esperanza. Tampouco convén descoidalo.