O futuro está aquí

Hai uns anos (antes da pandemia, claro), fixera unha videochamada coa familia cando vivía fóra e o meu pai quedara bastante impresionado porque se vía no medio dunha situación que lle parecía máis propia do futuro. É certo que nos últimos anos fomos recibindo e incorporando ás nosas vidas moitas novidades tecnolóxicas que agora consideramos case imprescindíbeis, porque nos facilitan a parte práctica da vida, a comunicación con outras persoas ou o lecer. Case resulta difícil lembrar como nos comunicabamos coa nosa xente sen poder facelo de xeito inmediato. A evolución das cámaras fotográficas, tamén dos teléfonos, fixo que ese sector se transformase por completo. Hoxe, na cidade da Coruña só hai unha tenda que se dedique ao revelado de películas fotográficas, mentres que moitos establecementos de todo tipo poñen a disposición da clientela unha máquina para que impriman imaxes dixitais. Non todo o mundo concorda con que o teléfono intelixente elimine as cámaras, mesmo as de película. Hai pouco tiven nesa tenda coruñesa unha conversa certamente interesante sobre como entendemos de xeito diferente a fotografía analóxica e a dixital. A segunda, sexa por fins prácticos, de mera lembranza ou máis artísticos, implica que temos unha cantidade de disparos practicamente ilimitada: podemos corrixir encadre, enfoque, luz, velocidade... todas as veces que queiramos. O erro só supón gastar algúns dos disparos da cámara, e seleccionar as fotos das que podemos prescindir. Mais cada fotografía analóxica vai ficar impresa no carrete, polo que é preciso reflexionala moito máis, ser conscientes do que estamos a facer e atoparlle sentido suficiente para disparala. De feito, o día desa conversa marchei da tenda cun carrete posto na cámara analóxica e aínda non me atrevín a facer ningunha fotografía con ela. Se cadra, o ideal sería o termo medio, e sen dúbida é positivo ter todas estas opcións, mais seguramente o máis importante é sermos conscientes do que significa cada unha delas. Produce fascinación ver onde chegamos como humanidade: premer un botón e obter automaticamente algo que levaría días ou horas se o fixese unha persoa O novo paso de xigante tecnolóxico parece ser a intelixencia artificial, aínda que é posíbel que non sempre entendamos o que é, e mesmo non sabemos nomeala acertadamente. Vemos exemplos novos, case cada semana, de usos prácticos destes xeradores de imaxes ou textos que se poñen ao noso dispor. Chégannos vídeos modificando a voz e a lingua das persoas, imaxes xeradas automaticamente, e textos de todo tipo, que poden servir para miles de usos diferentes. Loxicamente, produce fascinación ver onde fomos capaces de chegar como humanidade: premer un botón e obter automaticamente algo que levaría días ou horas se o fixese unha persoa. A cuestión aquí parece ser como se alimenta esa "máquina" para poder facer ese traballo en segundos. Se se fai con imaxes, voces e textos que son propiedade de alguén, e se isto se fai por medios lexítimos. O caso é que está aí, e xa se está a utilizar en moitos ámbitos. Tradución creativa No sector da tradución, a mudanza tecnolóxica nos últimos anos foi especialmente xigantesca. Cando rematei os meus estudos non tiña ordenador na casa e acababa de crear a miña primeira conta de correo electrónico. Hoxe, apenas falo por outro medio cos meus clientes, e nunca, nos meus dez anos de vida profesional, recibín unha encarga en papel. Agora parece que a próxima evolución ten trazas de esnaquizar a tradución como profesión a curto ou medio prazo, nunha transformación que beneficiará os grandes axentes do sector, prexudicando o elo máis fraco, que somos as persoas que vivimos disto. Hai quen di que a tradución creativa vai existir sempre, e eu concordo, mais sempre que un traballo creativo custe cartos haberá quen tente aumentar a súa marxe á costa de quen o fai. E quen recibe o produto ten que pensar se lle compensa recibir un produto de calidade máis baixa. Un bo exemplo disto é a versión en galego dos principais diarios dixitais, feita con tradución automática sen revisión ningunha: xa temos abondo con que nos faciliten a opción de ler ese xornal en galego, non vaiamos querer que estea feito cun mínimo criterio. A Secretaría Xeral de Política Lingüística anunciou o proxecto Nós, coa Universidade de Santiago de Compostela, e que inclúe "asistentes de voz, tradutores automáticos e axentes conversacionais en lingua galega". Seguramente veremos os seus efectos axiña, tanto no ámbito empresarial como no máis creativo. Á parte do que podería implicar isto en relación co apoio público a proxectos "humanos", a nosa lingua está preparada para un novo paso atrás na calidade e na dignidade que nos dá normalidade? O futuro está aquí, practicamente só nos queda pedir un consumo crítico.