A necesaria antropoloxía

Estamos a cen anos da fundación do Seminario de Estudos Galegos, daquela a etnografía xogou un papel que podemos considerar como importante. Estamos a un mes dun congreso internacional de antropoloxía celebrado na cidade da Coruña coa asistencia de máis de medio millar de antropólogas e antropólogos, moitas delas persoas mozas. Un congreso que vén mostrar a vivencia e atractivo deste saber social. E temos unha Asociación Galega de Antropoloxía (Agantro) que traballa para facer visible a antropoloxía e o traballo da xente que fai antropoloxía en e desde esta parte do mundo. Con este fondo hai que dicir que a antropoloxía móstrase como un preciso saber para mellor estarmos no mundo de hoxe. Pode parecer provocativo, mais necesitamos a antropoloxía, necesitamos antropólogas e antropólogos e necesitamos un grao de Antropoloxía que non temos no sistema universitario galego. Todo para mellor entender o mundo desde aquí, que tamén era algo que pretendía a etnografía do Seminario de Estudos Galegos, como para remodelar unha disciplina que é tamén unha profesión, ás veces non entendida e por iso precarizada, levando este saber social máis aló da academia e do campo do tradicional. Para construír a antropoloxía do futuro temos que aprender das leccións do pasado. Por que é necesaria? Ao escoitar a palabra antropoloxía aínda haberá xente que poida pensar en ósos ou nunha comunidade tribal no medio dunha selva e non na sociedade actual, que é urbana, complexa, diversa e multicultural. Vivimos nunha sociedade cargada de problemas derivados da extensión da globalización, da economía de consumo que desestabiliza o medio natural, do uso das tecnoloxías de comunicación e do entretemento, das migracións transnacionais. Vivimos nun mundo interconectado económica, cultural e politicamente, mais nun mundo onde as desigualdades, sociais ou de xénero, e a universalización do baleiro, son grandes pedras que están postas adrede nese camiño que debemos seguir para ir cara a adiante. A antropoloxía procura entender os conflitos e achegar solucións Neste contexto global de cambio acelerado, a antropoloxía procura entender os conflitos, que son globais e locais, e intentar achegar solucións aos problemas a nivel das persoas, porque a antropoloxía ten unha tradición na comprensión dos fenómenos complexos da sociedade humana. Non elabora teorías desde a simple abstracción, senón desde a inmersión e observación directa, desde a convivencia coas persoas afectadas. Mais non estamos dicindo que coa antropoloxía se vaian solucionar os problemas, tan só que coas súas achegas se pode intentar facer do mundo un lugar algo mellor para vivir. Tim Ingold di que a antropoloxía importa polo seu potencial para educar e, por medio da educación, transformar as vidas. Mais, algún colega ten dito que perseguimos unha irrealidade, a dun coñecemento imposible. A antropoloxía é unha disciplina en constante construción e remodelación, especialmente desde a segunda metade do século pasado. Haberá que seguir removendo a estrutura para sermos explicitamente relevantes e útiles á sociedade na que vivimos. Hai que facerse visibles para a sociedade divulgando os novos coñecementos antropolóxicos para que a sociedade civil os coñeza e para convencer o público da utilidade desta disciplina, que vexan que somos capaces de rexistrar fenómenos sociais contemporáneos; temos que tratar de estar en calquera campo profesional, alén da academia, achegando a antropoloxía a diversos ámbitos sociais e novas formas de compromiso, discutindo os efectos dos problemas globais a nivel local; contestando preguntas; sendo críticos. De feito xa hai antropólogos e antropólogas traballando en campos inimaxinables hai uns anos. A antropoloxía xa non se centra só no mundo “tradicional” en desaparición ou transformación, senón que se enfronta a fenómenos diversos, móbiles, transnacionais, de conflitos e de novas identidades. Aí hai xente traballando temas como o medio ambiente, o turismo, as peregrinacións, as desigualdades, os coidados, as resistencias de sectores tradicionais a perder un sistema de produción e de vida ante os ataques das grandes corporacións. Neste contexto, e para facer o traballo de campo, o antropólogo ou antropóloga xa non pode ser alguén invisible e que vai só a recoller datos para un traballo académico e inocuo socialmente. Ten que ir achegarse á vida dos demais e tratar de entender as súas problemáticas e achegarlle recursos que poidan axudar a solucionalos. Adeus ao anonimato.