A Mostra de Pardiñas convértese no centro da música tradicional

"Como en moitos outros aspectos, a cultura galega estase reconciliando co que foi. Na Idade Media, a Galiza era unha referencia na construción de instrumentos, e aí está o Pórtico da Gloria para demostralo. O pobo galego sempre tivo unha relación privilexiada coa música, o que ocorre é que como a nosa cultura está tallada na resistencia, hai momentos de retraemento e épocas de expansión". Quen así fala é Xaneco Tubío, presidente da Asociación de Gaiteiras e Gaiteiros Galegos (AGG), que prepara a 30ª Mostra de Instrumentos de Música Tradicional de Pardiñas (Guitiriz), probabelmente a máis importante da península, que se celebra entre o 5 e o 6 de agosto. "Para celebrar estas tres décadas de vida, preparamos un programa especial e tamén presentamos un documental sobre como chegamos até aquí, practicamente sen axudas públicas, e como a Mostra se foi convertendo nun encontro entre músicos e luthiers que constitúe hoxe o cerne do gremio no noso país", explica Tubío en conversa con Nós Diario. A Mostra naceu inspirada en festivais como o de L'Orient, na Bretaña, e hoxe forma o corazón do Festival de Pardiñas. "No proxecto inicial sempre estivo presente a idea de ser unha festa e tamén un lugar de intercambio, de recuperar a música tradicional e, ao tempo, debater sobre ela, sobre o seu lugar na sociedade. E sempre contando co baile: pensamos que illar calquera elemento da tradición era negativo e que había que estudar as manifestacións populares en toda a súa extensión". Os tempos foron acompañando. Tubío lembra que naquela altura, "ninguén bailaba se non era membro dunha agrupación e tiña un traxe folclórico e agora mesmo existen moitas oportunidades de acudir a xuntanzas e a foliadas simplemente para tocar e bailar, sen máis rituais." Aquel grupo de mozos de vinte e tantos anos chamaron os vellos artesáns -"que non había moitos pero si moi cualificados"- que escoitaron e abríronlles as portas. "Aquela interrelación foi medrando e posibilitando que a mostra fose collendo corpo. Despois viñeron contactos con outros artesáns da península, de Portugal e da meseta, e así fomos chegando até aquí". A Mostra de Instrumentos de Música Tradicional de Pardiñas fai 30 anos este agosto Dignificar a profesión A profesionalización dos construtores de instrumentos era outra das metas que se marcaba aquel grupo inicial. "A construción de instrumentos, como outras moitas facetas da cultura do país, quedara moi tocada pola ditadura franquista e apenas había persoas que se dedicasen profesionalmente a isto, que vivisen exclusivamente do oficio de luthier. E nos quixemos dignificar a profesión, sacala daquel folclorismo na que a ditadura a afundiu, para -de forma paralela ao rexurdir da música tradicional, ao traballo de recolla que se desenvolveu naqueles anos- devolverlle o tratamento que merecía. Tubío insiste na faceta social da música, na vitalidade que mantén no seo do pobo, como motor de todas as iniciativas que se levan a cabo no campo da música tradicional. "Quen mantivo e quen mantén a música tradicional onde está é o pobo. E todo aquel movemento cultural que se deu nos anos noventa, no que as asociacións -nas que a xente investía o seu tempo libre no colectivo- se espallaron como a pólvora, foi impulsado polo pobo e é o responsábel da situación actual, na que a música tradicional da Galiza é un referente en toda Europa. A música é unha arte e unha técnica, mais tamén posúe unha parte social que a mantén viva. E nós tratamos de manter esa vitalidade cunha visión de conxunto, con visión de país". Os números respaldan esa tese: o Libro branco do ensino da música tradicional en Galicia, elaborado pola Fundación Sondeseu en 2006, falaba de actividades docentes relacionadas coa música tradicional en 246 concellos da Galiza, en 900 centros, que contaban con entre 20.000 e 24.000 persoas que recibían aulas, uns números que con toda seguridade medraron desde entón. "E se ti tes moita xente en escolas, moita xente que sabe tocar un instrumento ou bailar... pois hai máis posibilidades de que poidan saír figuras relevantes", apunta Tubío. O Noia Harp Fest, un modelo diferente de festival para o verán Falta de apoios institucionais Mais seguen existindo impeitizos que dificultan a continuidade do traballo. "O que falla aquí, desde o meu punto de vista, é o papel da Administración. Falta algún organismo que, sen intervir excesivamente, facilite todo ese labor que levan a cabo as asociacións, que financie e coordine as actividades nalgunha medida, e que vele porque en épocas de crise toda esa riqueza se manteña. Ou crear unha rede de escolas públicas que asegure unha certa estabilidade no ensino. Mais dá a sensación de que a Administración está máis empeñada en desgaleguizar que en afortalar o patrimonio cultural da Galiza", sinala Tubío. "É curioso que, por exemplo, a fundación pública Artesanía de Galicia considere que estar na Mostra de Pardiñas non ten interese", pregúntase. "Hai poucas culturas nas que ocorra o que sucede aquí", insiste conclúe. "A cantidade de xente nova que opta pola música tradicional en vez de internarse en xéneros como o rock ou o reguetón é abraiante. Fíxate na zanfona, que desaparecera da música tradicional e que agora ten un cultivo ao que está atenta toda Europa. Iso forma parte dun patrimonio inmaterial que, desde logo segue en mans do pobo, pero que cun maior apoio acadaría éxitos aínda máis brillantes". Luar na Lubre chega a unha 'Encrucillada' no seu vixésimo disco Un programa especial para celebrar o trixésimo aniversario A programación da 30ª Mostra de Instrumentos de Música Tradicional comeza o sábado 5 de agosto pola mañá coa súa apertura seguida dun concerto especial ao redor das gaitas de fol na costa vasca con Juan Mari Beltrán Argiñena e Fernando Jalón Jadraque. A tradición vasca, convidada nesta edición, terá continuidade na tarde do sábado cun obradoiro de txalaparta impartido por Beltrán Argiñena, especialista no instrumento e un dos musicólogos e investigadores máis reputados da península. A xornada do día 5 pechará cun concerto das Pandereiteiras de Brincadeira, formación nacida a finais dos anos setenta que se renovou nos últimos anos coa incorporación de xente nova. Os xogos bailados conformarán o primeiro prato da oferta da Mostra para o domingo 6 de agosto en Pardiñas. Luis Prego imparte un obradoiro aberto a todas as persoas interesadas, a partir de catro anos, no que procura que baile e danza nos fagan sentir “parte dunha grande familia, dunha marabillosa tribo”. Xa na tarde, a mestra de baile, pandeireta e canto tradicional galego Montse Rivera chegará á Mostra para o obradoiro de baile dirixido a persoas adultas. Dous concertos especiais terán lugar o domingo 6 de agosto: en sesión vermú, Cançons de Festa Major, unha proposta dos músicos e luthiers de Reus, Xavi Macaya e Jordi Aixalá para a mañá, e xa na tarde, Os Carunchos, un dos grupos de música tradicional galega de máis longa traxectoria, poñerán o broche musical á fin de semana na Mostra. Ana Fariña: "Temos unha cultura arraigada de construción de instrumentos que non hai noutros países"