Manuel Murguía visto desde a intimidade

O centenario do pasamento e Manuel Murguía (1833-1923) deu lugar este ano a non poucas publicacións, pero sen dúbida unha das máis orixinais débese ao rescate da biografía inédita que escribiu Lois Carré Alvarellos (A Coruña, 1898-1965) e que a editorial Alvarellos publicou este verán, un volume de 550 páxinas que abrangue desde o seu nacemento até 1882, logo da súa última etapa en Madrid e tres anos antes da morte de Rosalía de Castro. O falecemento de Carré Alvarellos imposibilitou a escrita da última parte da obra, que relataría o período que vai desde aquela volta á Galiza de Murguía até a súa morte. As fillas de Lois Carré -fillo de Uxío Carré, propietario da Librería Regional da Coruña, a célebre Cova Céltica, onde se reunían, entre outros, Murguía, Andrés Martínez Salazar, Martelo Paumán, Tettamancy, Salvador Golpe, Florencio Vaamonde, Eladio Rodríguez González, Manuel Lugrís Freire, Eduardo Pondal ou Galo Salinas- conservaban o manuscrito de Manuel Murguía. O patriarca, coidadosamente encadernado en dous tomos. O primeiro ocúpase da vida de Murguía desde a infancia, tratando episodios como a a amizade con Benito Vicetto, o matrimonio con Rosalía ou o Banquete de Conxo, até a ida a Madrid. O período madrileño é tratado no segundo tomo. Esther García de Lucas tivo acceso ao mecanoscrito para facer un Traballo de Fin de Mestrado baixo a dirección da profesora Olivia Rodríguez. Ambas docentes son agora as responsábeis da edición que publica Alvarellos. "Cando Esther tivo acceso ao orixinal, -por estar casada cun dos netos de Lois Carré- decateime de que nalgún momento habería que dar ao prelo esta obra", declara Rodríguez a este xornal. "E a conmemoración do centenario do pasamento de Murguía propiciou a ocasión". Breamo, novo punto do mapa rosaliano Unha nova visión sobre Murguía "Era un texto ideal para a nosa colección Rescate, explica o editor Henrique Alvarellos, en conversa con Nós Diario. "Posibelmente, Carré era consciente de que este libro non se ía poder publicar na Galiza, en plena ditadura -quizais pensaba nunha publicación na Arxentina, onde xa publicara a biografía de Curros Enríquez-, e diríxese en parte ao exilio e, en parte, á posteridade. É un exercicio de erudición que tenta recompor a historia da nación partindo da figura de Murguía, a quen considera patriarca e apóstolo da causa galeguista". "A biografía de Carré amplía a visión que temos de Murguía, ao ser unha obra que xorde no medio dos dous grandes traballos que conservamos sobre a súa vida, a de Vicente Risco, de 1933 e a de Xosé Ramón Barreiro, do ano 2012", comenta Olivia Rodríguez. "Carré, que se considera discípulo de Murguía, non menciona a de Risco; e Barreiros ignoraba a existencia da de Carré". "Hai que destacar que Lois Carré escribe esta obra na Coruña da década de 1950", acrecenta Rodríguez, "no medio do silencio do franquismo, nunha cidade onde deambulan Vilar Ponte, Álvaro Cebreiro ou Urbano Lugrís -outro que vivira a cova céltica durante a súa infancia- sen poder falar do vivido durante as primeiras décadas do século. Foi un traballo moi valente e dun mérito extraordinario". A obra, en todo caso, presenta dúas caras ben diferenciadas, segundo Henrique Alvarellos. "A primeira parte ten un certo aire de novela histórica que o lector de hoxe pode seguir con moito gusto e, ademais, ten o valor engadido dos apuntes persoais que Carré inclúe, froito do trato persoal que tivo con Murguía. Nese aspecto, revela un Murguía íntimo que non se ve nas outras biografías que existen". A segunda parte porén, está máis dirixida a estudosos, cunha vocación enciclopédica que ateiga o texto de citas e anotacións que tratan de documentar a vida e a obra do autor de Los precursores. "A figura e, sobre todo, a obra de Murguía era moi pouco coñecida na altura, e Carré trata de reconstruír a súa traxectoria enmarcándoa no proceso histórico da evolución do galeguismo desde o Rexurdimento", describe Rodríguez. "E era tan meticuloso que mesmo chega a consultar todos os boletíns das Deputacións para confirmar as axudas que recibiu en cada momento. De feito, nesa segunda parte, hai algúns momentos en que semella estar afogado polos datos". En todo caso, o que queda claro é ese propósito de reconstrución da historia do nacionalismo. "El considera que xa non se debe falar de protonacionalismo senón directamente de nacionalismo. "É unha obra haxiográfica que ten unha clara compoñente didáctica de construción nacional", engade Olivia Rodríguez. A Academia revisa o papel de Murguía como pai da patria A lingua "Para nós foi un esforzo importante a transcrición de máis de catrocentas páxinas de mecanoscrito", declara Alvarellos, "pero ao mesmo tempo descubrimos que a prosa de Lois Carré, ademais de ser moi fluída, era un exemplo perfecto do galego culto que procede das Irmandades da Fala da Coruña. El guíase pola gramática e polo dicionario do seu irmán Leandro, moi achegado á fala popular e con moitos elementos próximos ao portugués. Quixemos conservar ese galego, que seguía a proposta do Seminario de Estudos Galegos en Algunhas normas pra a unificazón do idioma galego (1933). Aínda que a norma que triunfou despois foi a defendida por Galaxia, que mantén varias diferenzas con aquela, creo que pode ser moi enriquecedor coñecer un texto destas características lingüísticas, case inencontrábeis hoxe". Olivia Rodríguez concorda: "A riqueza léxica e gramatical deste texto fainos pensar que é unha mágoa que se fose perdendo ese rexistro lingüístico durante o proceso de normativización. Debería facerse un esforzo por recuperar algúns deses elementos que, sen dúbida ningunha, ensancharían a lingua". A Casa de Rosalía presenta o número monográfico de 'Follas Novas' dedicado a Murguía