O 'lugrisismo' de Urbano Lugrís

Cando feneceu Urbano Lugrís, o seu amigo Antón Avilés de Taramancos escribiu un sentido Pranto por Urbano Lugrís. Durante anos, os dous, poetas da escrita e da arte, gozaron dunha fraternidade na que compartiron momentos de gozo e xúbilo, igualmente circunstancias de tristura e abatemento. Do mesmo modo, participaron da paixón pola melancolía, soidade e fluxo silente do mar, que era como un xermolo do que arrincaban caracolas de versos e pinceladas. Uníaos a sensibilidade e o respecto mutuo, de aí o lamento de Avilés pola morte do seu compañeiro na véspera da Noiteboa de 1973. A obra de Lugrís ten moito de poesía, de ritmos pausados e mundos inertes, de personaxes de época, monstros mariños, santos milagreiros, arquitecturas mergulladas nas profundidades do océano, camiños a ningures… fantasías saídas sempre da portentosa imaxinación de Ulises Fingal, o alter-ego co que o artista asinaba as súas colaboracións literarias. Nas paisaxes desoladas polos naufraxios, onde reina un silencio ás veces tebroso, hai moito de onírico rescatado da realidade común, con protagonistas que se afixeron a vivir asolagados e con gabinetes de anticuario, auténticos bodegóns de obxectos, nos que mesmo é factible atopar reloxos que non dan a hora e barcos varados dentro de botellas, preparados para partir. Amais das referencias literarias de Julio Verne ou Stevenson, ben coñecidas porque foron para el semente de moitos dos seus relatos artísticos, tamén existen citas próximas como pode ser a poesía de Manuel Antonio ou a do propio Avilés. Con Cunqueiro houbo unha relación de certa complicidade, chegando a traballar xuntos, agora ben, os mundos de un e outro atopáronse na competencia pola mellor utopía e, segundo se conta, non acabaron por cadrar os egos. Aínda que a miúdo téndese a acomodar a Urbano Lugrís no surrealismo, o pintor, igual que os escritores do realismo máxico, bota man de feitos e lendas da tradición para situalos en escenarios intemporais, construíndo así unha nova realidade, na que o espectador enseguida se sente inmerso. Na documentada biografía de Lugrís feita por Antón Patiño fálase incluso dun estilo persoal definido polo mesmo artista como Lugrisismo, e que o biógrafo leva incluso ata os lindes da pintura metafísica de Giorgio de Chirico. En calquera caso, na súa pintura semella que todo é posible, sendo como é todo irreal. En canto aos guieiros pictóricos, na súa traxectoria plástica influíron moito as visitas ao Museo do Prado, antes e despois da guerra civil. Alí os cadros de Fra Angelico ou Patinir aportáronlle os latexos que necesitaba para a súa obra. O coidado e delicadeza do detalle da Anunciación do italiano, coa representación meticulosa das flores e obxectos, é unha chamada que Lugrís vai levar a cabo coa minuciosidade dun ourive. Nada queda sen rematar e ningunha cousa ten máis relevancia que a que está ao lado. Ademais, fixo da iconografía relixiosa un pretexto para as súas ficcións, escenificándoa en forma da Virxe do Cristal e do Carme, de San Telmo, san Brandán… O azul de Lugrís Con todo, son a luz e a cor envolvendo toda a escena as que contribúen a crear nas paisaxes de Lugrís a poética do sublime, as Arcadias sereas e harmoniosas, sen límites no horizonte. O xogo de claroscuros, que cega a cada hora do día enfocando cada ángulo da entrada do mar na terra, lévanos a mirada cara a fugacidade das composicións de Turner, difuminando calquera signo de demarcación nas paisaxes; do mesmo xeito o azul é un selo recollido da pintura de Joachim Patinir, aínda que foi utilizado por outros artistas contemporáneos do pintor flamenco como Giovanni Bellini. O azul de Urbano Lugrís é a súa rosa dos ventos, a que lle indica por onde ten que transitar para conseguir a atmosfera desexada. Esta selección cromática está en consonancia con aquel "azul lonxano que se volve lila", cantado por Avilés, e que outros artistas galegos como Francisco Miguel modulou nas poucas obras que puido deixar antes de que o asasinaran. Son a luz e a cor envolvendo toda a escena as que contribúen a crear nas paisaxes de Lugrís a poética do sublime Di Patiño que sempre comezaba os cadros polo ceo e logo, pouco a pouco, ía despregando o motivo por toda a superficie: táboa, lenzo ou parede. E explica que tiña trucos para propiciar os craquelados: rebaixando con esencia de trementina e unha gota de aceite os óleos. Así conseguía a patina do tempo tan apreciada nos seus cadros. Fanse cincuenta anos do pasamento dun dos mellores pintores galegos do século XX. Por iso súmome ao colectivo In Nave Civitas que todos os anos por estas datas reivindican a protección dos murais espallados por Galicia deste pintor.