Como xurdiu Máis aló de Fisterra?
Este poemario é a expresión do que eu sentín e de como eu mirei a sociedade americana. É un libro social que fala desa sociedade e tamén de determinadas personaxes. Posibelmente haxa cousas que maduraron cos anos, porque a primeira edición deste libro publicárase nunha colección da Deputación de Pontevedra en 1991 e eu estiven trinta anos en Nova York, mais aínda vou e manteño amizade e colaboración con certas persoas.
Agora sae publicado en Juglar con algúns poemas máis que nesa primeira edición. Hai que ter en conta que a maioría das persoas que escriben pertencen ao mundo académico. Eu son un obreiro que escribe e iso é máis raro.
En certos círculos custa manter o diálogo con determinadas persoas porque pensan que, como autoras, están por enriba. Como en case todo o que escribo, o único que me interesa a min é mandar unha mensaxe e neste caso hai un antes e un despois na emigración. Está a emigración do exilio, rica e que fundou editoriais, e a emigración da posguerra, na que as persoas ían facer cartos.
Máis aló de Fisterra foi contar a emigración galega, mais tamén a global, porque cando eu cheguei comecei a lavar a louza dun restaurante e coñecín xente de diversos países e a conclusión que saquei é que os emigrantes se parecen.
Que visión desta emigración é a que está presente no poemario?
Este libro é moi importante para min porque eu fun como inmigrante, mais tiña as miñas inquedanzas. Por iso, xuntámonos uns poucos amigos que pensabamos igual e fundamos o Colectivo Celso Emilio Ferreiro onde organizabamos actividades como exposicións da nosa literatura ou homenaxes a Rosalía, aínda que nunca chegamos a rexistralo nin a pedir axudas institucionais porque non nos atraía colaborar cun Goberno galego de dereitas.
Eu estiven ilegal alá durante anos, como a maioría dos inmigrantes que chegan ao país, e hai unha historia que non ten nada que ver co literario, mais que dalgunha maneira moldea a túa maneira de pensar. Eu non escribiría igual de non ter ido a Nova York porque estar en contacto con estes círculos fai que mudes.
Eu vivín de perto cousas como que unha parella falara galego e cando chegaban as crianzas mudaban ao castelán e transmitían a cultura da gaita e o de sempre, mais non a cultura da lingua e do respecto. Teño que recoñecer que amizades miñas me cuestionaban este enfado coa comunidade galega en Nova York cando na Galiza a maioría da xente falaba castelán.
Baixo o meu punto de vista, o galego nunca estivo en peor situación que hoxe e a forma de velo é achegarse á porta dunha escola, pública ou privada, e escoitar a fala do alumnado e do profesorado.
Os poemas están acompañados por un limiar escrito por Dino Pacio Lindín e un epílogo de Xosé Luís Méndez Ferrín.
Foi en Nova York onde coñecín Dino, que para min, despois de Castelao, foi o galego máis importante alí. Non estaba no mundo literario, senón no ensino e fundou Solidariedade Humana, coa que levou a universidade á rúa naquela época onde había tantos problemas de drogas e de abandono.
No caso de Ferrín, antes de marchar para Nova York eu xa publicara algunha cousa por aquí, xa pertencía á Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega e estaba en contacto con poetas da miña xeración.
Ferrín foi un dos nosos mestres e para min en concreto sempre foi un mestre do galeguismo, da loita pola Galiza e un home ao que admirei moitísimo. Polo tanto, o feito de que ambos colaboraran neste libro foi moi importante para min e por iso era fundamental manter eses textos nesta publicación.
