A festa da Coca, onde o ben sempre vence

Volve a Redondela a festa do Corpus e con ela a da Coca. Este concello da comarca de Vigo é o único que conservou na Galiza durante séculos a tradición de sacar polas súas rúas a representación da Coca, animal mitolóxico, metade dragón e metade serpe, aínda que está documentada "a súa presenza" no país noutras vilas e cidades como Allariz, Baiona, Betanzos, A Coruña, Ourense, Pontevedra, Redondela, Ribadavia, Santiago de Compostela e Tui. Precisamente, en Betanzos, coñecida como “camelo”, recuperouse na época contemporánea. A festa galego-portuguesa da Coca volve a Redondela Non se coñece a orixe exacta da Coca na Galiza. Leandro Carré Alvarellos, autor de As lendas tradizonais galegas (Porto, 1969) fala de que sería no século XIV, e o historiador e antropólogo, Clodio González Pérez, documenta a súa presenza co nome galego (e tamén portugués) do baixo latín cocatrix (crocodila), que xa se rexistra nas dúas formas en Ourense, a primeira en 1437 (Coquetriz), “como explica tamén o Pai Sarmiento”, e a segunda en 1441 (Qoqa). Con varias obras publicadas sobre este tema, como o libro A coca e o mito do dragón (Ir Indo Edicións, 1993), González Pérez resume en declaracións a Nós Diario esta festa como “a da vitoria do ben sobre o mal”. Lembra que é unha celebración presente en moitas poboacións europeas, a máis coñecida internacionalmente na occitana Tarascón, de onde procede, segundo parece, a denominación castelá de Tarasca. “É unha representación do mal, como acontece con todos os dragóns, que o cristianismo sitúa na festa do Corpo de Deus”, explica este antropólogo galego. A Coca na Galiza foi evolucionando co tempo. González Pérez constatou nos arquivos que “sempre a levaban os gremios, sobre todo os dos zapateiros”, como acontecía en Santiago de Compostela. Nesa cidade saían o día do Corpus mais tamén nas recepcións dos arcebispos cando entraban por vez primeira vez na urbe. Os Cal. Unha ollada familiar á fotografía desde Redondela Para o antropólogo, tiña relación directa coa loita de San Xurxo co dragón (tamén representado nalgunhas zonas como San Miguel), unha parte que “desapareceu” co tempo en Redondela e que aínda se conserva na vila portuguesa raiana de Monção. “Carlos III prohibiuna no século XVIII mais resistiu, iso si, sen o cabaleiro”, apunta o historiador. “Se vas á festa actual nótase a súa ausencia e a falta do combate que se facía diante da igrexa e do convento de Vilavella”, engade. Polo mesmo, outra das mudanzas que se realizaron co paso do tempo foi a de eliminar a presenza no interior da Coca de mozos que a movían. "Hoxe en día, na festa de Redondela, as rapazas e os rapaces non lle teñen medo, achéganse e mesmo meten a cabeza dentro da súa boca", afirma o historiador. A danza das espadas e o baile das Penlas Outro dos elementos característicos da festa da Coca é a denominada “danza de espadas”, por andar os danzantes cunha destas armas na man (case sempre de madeira), como aínda acontece agora en Redondela. González Pérez documenta a súa presenza en Ourense (1441) e noutras localidades. O baile é, segundo a tradición, a representación gráfica da danza que desenvolveron os mozos de Redondela após derrotar a Coca. Neste municipio da comarca de Vigo execútase habitualmente na praza da Constitución, arredor do mediodía, e consta de vinte e cinco bailaríns, cuxa indumentaria componse de camisa e pantalón brancos e unha faixa vermella arredor da cintura, unhas castañolas e uns instrumentos de madeira que simulan as espadas. Ditos paus están unidos entre si por unha corda branca, de maneira que todas as espadas de todos os danzantes permanecen unidas entre eles. Durante a danza, os bailaríns realizan diferentes movementos entrelazando as espadas e facendo soar as castañolas. “Antes realizábana o gremio dos mariñeiros”, apunta González Pérez, moi escéptico sobre a historia que relata a defensa dunha moza atacada polo ser mitolóxico que está estendida nese municipio. Por último, Redondela conservou As Penlas, unha danza na que interveñen nenas vestidas de branco con abundantes encaixes, que bailan “diante do Santísimo” cos pés apoiados sobre os ombreiros dunha muller, coñecida por “burra” en Redondela. A súa orixe, segundo explica González Pérez, é moi anterior á festividade do Corpus, “pois xa foron prohibidas polo cristianismo nos séculos IX ou X”. Tradicionalmente as encargadas de andar con elas eran as panadeiras e as forneiras. Redondela prepárase para unha nova e multitudinaria Festa do Choco A irmandade de Redondela e Monção O concello galego de Redondela e o portugués de Monção están irmandados desde 2003 con motivo da festa da Coca. O municipio miñoto é outro dos que conservou a tradición de sacar este animal mitolóxico coincidindo coa data do Corpo de Deus. Alí a festa comeza coa procesión, na que participan todas as cruces e pendóns das parroquias que forman o Arciprestado de Monção. Despois, a celebración desprázase até o Anfiteatro Natural do Souto, onde ten lugar o torneo entre San Jorge e a Coca. No combate entre o cabaleiro, padroeiro do reino e que simboliza o ben, e o dragón, que simboliza o mal, o primeiro para vencer ten que cortarlle unha orella e introducir a lanza, por dúas veces, na gorxa da Coca. Conta a tradición que, no caso da vitoria do ben, haberá unha boa colleita de albariño e se gaña o dragón os tempos serán adversos. “Pasou nalgunha ocasión que o cabaleiro non conseguiu o seu obxectivo final como era habitual”, sinala o Clodio González Pérez, que foi nunha ocasión o encargado de dar o pregón durante a festa nesta vila de Portugal, “e deuse por válida a vitoria ese ano da Coca, do mal, algo que aquí sería imposíbel por considerarse unha herexía”, argumenta. Rock duro para os concertos da Coca Para o programa desta edición da Festa da Coca en Redondela (do 7 ao 11 de xuño), ademais do momento estelar do percorrido do animal mitolóxico, a danza das espadas e as Penlas (8 de xuño), o Concello anunciou varios concertos dentro do Rock Redondela. O heavy metal será protagonista por partida tripla coas actuacións da banda local RMS, dos vigueses Los Motores, dos estremeños Sínkope e os veteranos Obús (9 de xuño). O desfile da Coca, acompañada dos Dianiños e os Mordomos, volverá o 11 de xuño para acompañar a procesión por Vilavella.