Os donos das máquinas

A aparición dunha nova tecnoloxía sempre trastorna o mundo. Aconteceu con elementos que temos tan integrados na nosa visión da cultura como a propia escrita, e con outros que, sendo hoxe marxinais, contribuíron a transformar a sociedade de forma inesperada, como o tear mecánico. Chega con lembrar como era o mundo antes da popularización de internet ou de que comezásemos a levar enriba un teléfono intelixente a maior parte do tempo para decatarnos do impacto desa capacidade de transformación. O estado actual das intelixencias artificiais lévanos novamente a un deses momentos de cambio e con el á vertixe consecuente, á sensación de que estamos ante un punto de mudanza que en pouco tempo converterá o noso mundo en algo diferente. Nestas coordenadas de definición dun marco novo, é lóxico que abunden os conflitos sobre cales son os límites que estas novas ferramentas teñen que ter. Nos últimos meses, estivemos vendo moitos usos lúdicos no ámbito da creación artística, pero tamén as primeiras voces que alertan sobre como as IA poden atentar contra as condicións laborais das persoas creadoras. Empregos xa de por si precarizados nos últimos anos como a ilustración vense obrigados agora a competir contra unha forma de reproducir o seu traballo que nos enfronta ademais a outras implicacións como a uniformización estética ou a falta de consciencia da verdadeira pericia que a día de hoxe teñen os modelos de xeración automática. Guionistas contra ChatGPT A pregunta que nos facemos desde o mundo das letras é se podería acontecer algo semellante no noso ámbito. Trátase dunha cuestión que tomou corpo nas últimas semanas no contexto norteamericano. Por unha banda, guionistas e autores que traballan para Hollywood concluían unha folga que selaba un acordo emblemático cunha das primeiras regulacións sobre o emprego da intelixencia artificial. Xunto coa prohibición de usala para reescribir as súas obras, destaca a necesidade de autorización para empregar os seus textos á hora de adestrala e, moi particularmente, a obriga de deixar constancia de cando e de que maneira se está a facer uso dela. Por outra parte, varios autores que se contan entre os máis vendidos do panorama internacional demandaban á empresa que está detrás de ChatGPT por violación dos seus dereitos de autor. A demanda, na que participan figuras tan destacadas como George R.R. Martin ou John Grisham, acusan á empresa de usar os seus textos no adestramento da intelixencia artificial sen consentimento. Súmase a isto o dato de que varios usuarios de ChatGPT realizaron xa obras derivadas inspiradas nos universos destes autores. Unha cousa é plaxiar o tema dunha novela e outra ben distinta que o estilo, o ritmo ou a resolución da trama dunha autoría inflúan nas creadoras que a seguen A cuestión supón unha nova perspectiva sobre os dereitos de autor e os seus límites. Aínda que é certo que un creador humano tería probabelmente que responder por publicar unha secuela de Xogo de Tronos sen a licencia correspondente, hai outra dimensión que até agora estaba fóra da ecuación. Até que punto a influencia menos identificábel é obxecto de protección dos dereitos de autor? Porque unha cousa é plaxiar o tema dunha novela e outra ben distinta que o estilo, o ritmo ou a resolución da trama de determinada figura autorial inflúan nas creadoras que a seguen. O futuro da creación Por outra parte, tamén é algo a ter en conta que as primeiras tentativas de defensa ante estes empregos veñan de autores cunha gran predominancia no mercado, nada menos que os empregados de Hollywood e algúns dos que asinaron os maiores best-sellers das últimas décadas. Cabe preguntarse se o futuro desenvolvemento da cuestión afondará aínda máis esa distancia entre autores comerciais e a miríade de creativas que non o son, e se estas últimas terán que aceptar o espolio dos seus produtos por grandes empresas sen alternativas de compensación ou protesta. Durante a expansión do tear mecánico en Inglaterra, grupos de traballadores organizáronse para destruílos, dando orixe ao que se coñece como movemento luddita. O movemento ten unha lectura anti-tecnolóxica que ás veces é reivindicada hoxe como forma de volver a unhas orixes pre-industriais. Porén, tamén existen as outras lecturas, como a que di que as persoas que destruían teares non odiaban tanto as máquinas como o feito de que estivesen todas nunhas poucas mans e que eses patróns as empregasen para deixar na indixencia os vellos cadros humanos do traballo manual. Séculos despois podemos resucitar aínda a mesma cuestión e pensar que, se cadra, o problema, non son as máquinas, senón os seus donos.