Sermos Galiza. Xestación subrogada ou ventre de alugueiro, até a propia definición que se empregue non é neutra, indica un posicionamento. Cales son os argumentos dunha e doutra sobre este proceso?
Aurora González. Cremos que xestación subrogada é o termo a empregar porque é o que se utiliza nas leis e técnicas de reprodución asistida, é o termo xurídico. Falar de ventre de alugueiro insulta as familias que tiveron que recorrer a esta técnica, tamén os nenos que naceron grazas á mesma. Hai dous tipos de lexislación sobre a xestación subrogada, unha de carácter altruísta e outra comercial. Pensamos que no Estado español se pode regular perfectamente esta primeira, a altruísta, garantindo sempre que as mulleres que se ofrezan para xestar para outros non estean nunha situación de necesidade económica, senón que a motivación sexa a de xenerosidade, boa vontade.
A nosa proposta de regulación é a mesma que contempla para gametos a lei de técnicas de reprodución asistida, que tamén estabelece que sexa unha doazón altruísta e estabelece unha compensación polas molestias e danos que pode xerar para os doantes. Nós propoñemos que estea sempre supervisada pola administración pública, que comprobaría a situación socioeconómica, física e psicolóxica das mulleres que se ofrecen para ser xestantes.
Ximena González. É certo que en función da terminoloxía que se adopte escóllese unha posición. Cando nos referimos a ventres de alugueiro non estamos minimizando as mulleres que se someten a esta práctica, senón que sinalamos o que se está a facer exactamente. Entendemos que non é un simple modelo de reprodución, é un modelo que pasa polo filtro do mercado. Na maioría dos casos non hai altruísmo. Quen garante que non hai unha transacción económica? Quen decide cal é o límite da necesidade á que pode estar sometida unha muller para ir a esta práctica? Moito temo que vai ser o sistema capitalista quen decida e sabemos por experiencia que o sistema non decide nunca en favor das mulleres.
Ximena González: «O ventre de alugueiro é un negocio a costa do corpo das mulleres»
Non é casual tampouco que a maioría das axencias que interveñen como intermediarias nestes procesos recoñezan que naqueles países onde está regulado por altruísmo non se atopan case xestantes, e naqueles países con máis necesidades económicas é onde esta práctica é unha saída.
Por que non pensar en modelos de adopción? Mellor regulados, máis rápidos, máis doados, para que todas esas crianzas poidan ter acceso a un fogar. As nenas e nenos teñen dereito a unha familia.
Aurora G. Agradecería que non se metese as axencias nisto, porque nacen para lucrarse aproveitando que hai unha necesidade e teñen, en moitos casos, ben pouca preocupación polas mulleres ás que van recorrer noutros países para ser xestantes.
Por outra parte, a adopción é un mecanismo de protección para a infancia e, en todo caso, a responsabilidade de adoptar as crianzas é de todos e non só das persoas que teñen problemas de reprodución.
Ximena G. Eu o que non acabo de comprender é o porqué dunha técnica como o ventre de alugueiro, que supón someter un ano de vida dunha muller.
Aurora G. Do que estamos a falar é de colaboración social, como a doazón de sangue, de gametos ou de medula, por exemplo. Hai xente que abandona o seu país e estilo de vida cómodo para ir a países en guerra ou do terceiro mundo a axudar a xente.
Ximena G. Os países terceiromundistas son os que fornecen os mercados de ventres de alugueiro. Ou países do leste de Europa, como Ucraína, que están a colocar mulleres e corpos ao servizo dunha demanda de Occidente.
Aurora G. Nós non somos Ucraína. Aquí as mulleres temos unha situación máis estábel social e economicamente. Resúltame chocante que empreguedes eses argumentos das axencias...
Ximena G. As axencias tamén operan en países onde está recoñecida esta práctica como altruísta.
Aurora G. En Ucraína e Rusia está aprobado como comercial.
Ximena G. Mais no Canadá ou Reino Unido está aprobado como altruísta e tamén hai axencias que se benefician economicamente... É un negocio.
Aurora G. A xestación subrogada pódese regular sen que sexa un negocio. Moitas das axencias deixarían de existir, existen precisamente para parellas españolas que teñen posibilidades económicas. Nós temos unha proposta de regulación. Propoñemos que se cree un rexistro de xestación subrogada, que teña unha base de dados de mulleres que queiran ser xestantes e que poñan en contacto as familias que queiran iniciar o proceso.
Ximena G. Iso suporía abrir unha porta a que se empreguen eses espazos como unha saída económica. Noutros países onde se regula desta maneira hai un ‘mercado negro’ de ventres de alugueiro.
Aurora G. Non habería mercado negro, a finalidade do proceso é que naza un neno que se vai inscribir nun rexistro como fillo dunha nai e un pai e isto no Estado español non se pode facer nun cuarto fechado, sen que ninguén o saiba.
Ximena G. Pódese facer de forma altruísta para fóra mais despois pode recibir cartos por outra vía. Nun país onde hai mulleres en situación de pobreza é moi complicado que iso non aconteza. As propias axencias recoñecen que é case imposíbel atopar mulleres que fagan isto de forma altruísta.
Aurora G. O ano pasado máis de 400 mulleres residentes no Reino Unido foron xestantes para outras persoas...
Ximena G. Estamos falando de 400 no Reino Unido, onde viven millóns de persoas. Eu o que cuestiono é a posición de inicio, esa necesidade de someter unha muller a un ano de cambios físicos para ter unha crianza. A maternidade non é un dereito, é unha oportunidade, unha experiencia que se pode ter na vida, non é imprescindíbel, podemos vivir perfectamente sen pasar por esa experiencia vital. E non é un dereito que poida pasar por riba dos demais, que poida someter corpos doutras mulleres. Repito, non sei por que a adopción non é unha opción. Porque o ventre de alugueiro o que fai é someter o corpo dunha terceira persoa. E aí está o límite, o que cada quen faga co seu corpo, perfecto, mais que para que uns poidan ter unha escolla deban someter unha terceira persoa, non.
Aurora González: «A xestación subrogada é un proceso que se regula con absoluta garantía para as mulleres»
SG. A falla de regulación no Estado español non evita que haxa demanda e que esta non busque satisfacerse noutros países... Mais regular sería o mellor?
Ximena G. Unha cousa, as parellas de aquí recorren máis a países onde o ventre de alugueiro implica un pago económico que a aqueles que teñen unha regulación deste sistema como altruísta. Isto fornécese porque hai mulleres con necesidades económicas.
Aurora G. O das mulleres con necesidades económicas é moitas veces un mantra que dicides. En moitos países para ser xestante tes que pasar moitos filtros: de estado de saúde, psicolóxico, situación socioeconómica... Non se lles permite xestar para outros se están en situación de necesidade. De feito, dáse a circunstancia de que pais españois teñen menos ingresos que as mulleres que xestan para eles en California. A diferenza entre que unha parella de aquí vaia a Ucraína ou vaia a California e o Canadá é, por unha banda, que Ucraína é un país homófobo, polo que as parellas do mesmo sexo non poden ir. Segundo, que non todos teñen os 120 mil euros que custa nos Estados Unidos, porque alí a sanidade é privada e non pública, como en Ucraína, por exemplo.
Ximena G. En Ucraína tes ofertas de ventres de alugueiro por 30 mil euros!
Aurora G. O Parlamento europeo manifestouse contra a maternidade subrogada forzosa e suxire aos Estados membros que revisen as súas lexislacións restritivas para evitar ese movemento para buscar a xestación en países do leste europeo. Se no Estado español tivésemos unha regulación, as familias non terían que ir a Ucraína e poderían facelo aquí, moitas veces cunha muller do seu entorno, unha familiar, unha amiga...
Ximena G. Estamos a colocar no mercado o valor dun ano de vida dunha muller. Cando se fala dos corpos, eu defendo a liberdade das mulleres a decidir sobre os seus corpos. Mais tamén digo se esas decisións non poden colocarnos a todas nunha posición de indefensión. O que pasa con esta cuestión é como coa prostitución, e non quero comparar, cítoo a respeito do uso do corpo. Pode que nos países ricos poidamos escoller que o noso corpo sexa alugado para o pracer masculino mais abrir esa porta significa que miles de mulleres en todo o mundo se coloquen nunha posición de escravitude sexual.
O propio comité de bioética recomendou que esta cuestión que estamos a tratar ten que se dirimir a nivel internacional. De non se facer así, o único que se fai é desprazar o mercado. O capitalismo ten unha lóxica e emprégaa para todo: cando se regula dunha maneira que non lle convén nun sitio, deslocalízaa. E con isto da xestación actuaría como con calquera outro negocio, porque iso é o que fai dela, un negocio.
Aurora G. O comité de bioética do que falas é o mesmo que se puxo a favor da reforma do aborto de Gallardón, o mesmo no que un dos seus membros dixo que a homosexualidade é unha enfermidade. Non ten moita credibilidade. A xestación subrogada non vai contra os dereitos humanos. É un proceso que ten que ser regulado con absoluta garantía para as mulleres, cumprindo os principios básicos da bioética: beneficencia, autonomía e xustiza. Garantindo en todo o proceso a liberdade e autonomía da muller, a voluntariedade e a vontade de axudar.
SG. Ten o feminismo unha posición común a este respeito?
Ximena G. O feminismo non é partidario dos ventres de alugueiro nin da súa regulación.
Aurora G. Non estou de acordo. Eu tamén son feminista e non concordo co que dis.
Ximena G. Na Galiza todas as plataformas feministas organizadas xa se posicionaron en contra deste proceso de intentar lexislar os ventres de alugueiro.
Aurora G. Quero que as mulleres que libremente deciden axudar outras xestando poidan facelo, con todas as garantías. E quen non queira, que non o faga. Temos unha lei do aborto e non por iso estás obrigada a abortar.
A maternidade
SG. En varias ocasións enmarcades o tema de debate noutro como é o da maternidade...
Ximena G. Pero é que ese debate ten a ver con este no que estamos! Vivimos nun sistema no que se nos di ás mulleres que para realizarnos na vida debemos ser nais... Se nos someten a esa presión social de ser nai, no momento en que non podes... Sen esa presión social non iríamos a este tipo de métodos.
Aurora G. Ter fillos non é un dereito, pero intentalo si. E éo desde que no Estado español temos a lei de reprodución asistida que permite axudar as persoas en situación de infertilidade e desde que temos un sistema de Seguridade Social que cobre eses tratamentos. Por certo, e engado, eu fun nai porque me deu a gana, non por imposición social. Se falamos de mulleres que poden xestar, e poden xestar para outra persoa, porque non lle supoñen problemas nin incomodidades, e así poden axudar outra persoa, por que non podo? Igual que son doante de medula, de sangue e de óvulos.
Ximena G. Pero estás a falar no ámbito familiar, de relacións. Non serían dúas descoñecidas. Iso é outro vínculo e unha lexislación diferente.
Aurora G. E que estades fechadas en non permitir que se lexisle.
Este debate apareceu no Sermos Galiza nº 249, publicado a 8 de xuño de 2017.
