Xerión e o control do espazo público

O conflito é inherente ao espazo público como lugar estratéxico e político, un espazo de loitas de poder e de control onde o non normativo tende a ser expulsado ou disciplinado. O conflito é parte do debate público e cómpre xestionalo. Mais cando un espazo resulta utilizado dunha forma imprevista, clausúrase para evitar a presenza que incomoda. Nesa inclinación a optar pola nada fronte ao conflito, a cidade vaise baleirando de contido. As expresións artísticas urbanas, as pintadas e os graffitis poden ser cartografías do que somos nun espazo e nun tempo concretos e posúen unha longa e globalizada historia. A pel cementosa da cidade exuda desde denuncia social até pulsión vitalista, xenerosidade, narcisismo, amor, odio… Moitas veces fai visíbel o que se amordaza, como unha frase nas rúas de Compostela hai máis de dúas décadas: "Non somos só amigas, comémonos a cona". As pintadas obrigan a ollada cotiá a se deter na inxustiza sen esquivar a vista: "Non viole, señor", "Non son racista, pero… Es racista". A insistencia do antimilitarismo en apoio aos compañeiros presos (e a escasa consciencia que aínda existe de que o fin do servizo militar obrigatorio foi un triunfo político do activismo, non un acordo de partidos) líase a diario nos muros: "Insubmisos fóra da cadea". Igual que a derrota da lei do aborto que custou a cabeza de Gallardón foi un éxito do feminismo organizado e o "aborto seguro, libre e gratuíto" unha expresión do seu malestar nos muros. Arte urbana A inaccesibilidade e a obstaculización do dereito ao uso da cidade ou da interacción social espontánea e gratuíta acontece de xeito simultáneo á privatización do espazo público. A ilexitimidade da arte urbana fronte a lexitimidade dos cartaces publicitarios. Os graffitis poden marcar a personalidade do lugar e a man dos poderes, por acción e inacción Estes debates iniciáronos nos anos 60 arquitectas como Jane Jacobs ou Dolores Hayden. Elas e outras posteriores, como hoxe as galegas Dexenero ou as catalás Punt 6, reivindican transformar o hábitat baixo a ollada crítica do feminismo, como unha cuestión de xustiza social, e reconstruír a cidade dos arquitectos pechados na torre de marfil, na lóxica da especulación, da terciarización e do negocio inmobiliario. En xuño do 2021, o Servizo de Medio Ambiente do Concello da Coruña puxo en marcha a Oficina Virtual do Graffiti en colaboración coa Patrulla Verde da Policía Local e coa empresa de detectives especializados na detección de graffiteiros Orion Analistas, mais sen a participación de Cultura, cuxas competencias recaen na alcaldía. A finalidade é contabilizar graffitis e realizar expedientes sancionadores. Os efectos das accións punitivas exceden as persoas penalizadas e buscan chegar a un público amplo. Por unha banda, autocensura, pola outra, creación dun imaxinario social. A linguaxe empregada insiste en xeneralizar e non é casual: vandalismo, falcatruada, antisistema, sucidade. Desde un punto de vista capitalista, resulta incomprensíbel desenvolver un proxecto sen compensación económica directa. Ao non ter status de mercancía, o graffiti carece de valor para esa mentalidade. Símbolo da veciñanza Acudiría un técnico da Oficina Virtual do Graffiti a tapar un Bansky? Consideramos vandalismo Ferrol Mola, un símbolo de autoestima dunha cidade carismática asolada? Eliminariamos un mural feminista que, de paso, despatriarcaliza a arte urbana en colectivo? Co Xerión da Coruña, un episodio rechamante foi o borrado de dous caligramas, unha acción poética moi coidada, plasmada en dúas portas deterioradas dos locais municipais que levan anos abandonados na plataforma de Riazor. A pintura apenas tapou as letras do poema visual, non os musgos, nin as roturas. O mesmo aconteceu con outros Xerións, suprimidos con rapidez mentres outras pintadas arredor permanecían intactas. Os graffitis e a arte urbana poden marcar a personalidade do lugar polo que transitamos e tamén a man dos poderes, por acción e inacción. Hai barrios privilexiados e barrios onde non importa o que se pinte ou escriba. O Xerión é un fenómeno artístico, unha intervención cultural que emprega diversas técnicas de creación, e un proxecto de interacción coa cidadanía nos espazos urbanos coruñeses con vocación colectiva. Xerión actúa sobre a xeometría natural do ladrillo e en superficies en mal estado. É un antihéroe saído do emblema Torre de Hércules. Coida a identidade, é un símbolo da veciñanza coruñesa e esperta simpatía. Xerión son mosaicos con teselas. Viste morado no 8-M, le na porta da libraría A Topeira de Oza, vai de choqueiro no entroido, maniféstase pola diversidade afectiva na asociación Alas, apoia proxectos culturais de base como o colectivo Acéfala ou leva ao estudantado da Facultade de Arquitectura da UDC a elaboralo en 3D dentro do festival Fetsac. Xerión é un código QR, un debuxo no chan que alerta dun obstáculo, unha imaxe branca que aparece entre o musgo. Xerión é un poema visual. Xerión fala galego. Xerión é borrado, mais semella que Xerión agroma.