O home que borboriñaba ás máquinas

Adoita dicirse que o boom da intelixencia artificial (IA) é o resultado da confluencia de novos e moi capaces algoritmos de aprendizaxe automática, unha enorme potencia de cálculo e unha gran dispoñibilidade de datos, sobre os que os algoritmos aprenden a resolver problemas. É certo, pero falta un cuarto piar, absolutamente determinante, por outra banda: investimento. Investimento das empresas, sobre todo as mega e xiga-empresas. Obviamente, ese diñeiro móvese cando xa se ve con nitidez o potencial de aplicación e de converter a IA en máis diñeiro. En todo caso, sen ese investimento estariamos case como hai unha década. Vexamos por onde se move o diñeiro e veremos por onde avanzará a IA. Anticiparse é importante para estar ben situados nun mercado de crecente competitividade. Por iso dúas das últimas publicacións do Foro Económico de Galicia (FEG) están dedicadas á intelixencia artificial nas empresas galegas: Unha estratexia en IA para a empresa galega e O desenvolvemento da intelixencia artificial en Galicia: Están preparadas as empresas galegas? As dúas son moi recomendables. Tecnoloxías lingüísticas A intelixencia artificial foi desenvolvendo no tempo un bo número de recursos tecnolóxicos que a configuraron como unha especie de "caixa de tecnoloxías intelixentes". O seu coñecemento e a destreza no seu uso e aplicación é o que adquiren sobre todo os especialistas neste campo, como o serán no seu día os estudantes do grao en Intelixencia Artificial que se comezou a impartir nas tres universidades públicas galegas en 2022. Entre as ferramentas tecnolóxicas, as Tecnoloxías Lingüísticas (TL) están a converterse na superestrela. Xa falei nun artigo anterior do proxecto Nós, que permitirá que o galego saia dos últimos postos entre as linguas europeas en canto á súa dispoñibilidade de recursos tecnolóxicos e aplicacións. Tamén o FEG, a través do seu Foro Tecnolóxico, ocupouse das TL e do galego nunha recente sesión monográfica. Diso falarei nun próximo artigo, pero quero anticipar aquí o tema a través dunha pregunta: cales son as razóns de que as TL estean chamadas a ser as tecnoloxías da IA máis relevantes desde o punto de vista social e económico? A comunicación persoa-máquina é imprescindible en xeral para que as máquinas cumpran a súa función. Éo para dicirlles que facer e como facelo, e para que nos digan que fixeron e como o fixeron, de tal modo que nos entendamos. Orixinalmente a nosa comunicación coas máquinas esixiunos a nós acomodarnos ás súas linguaxes (as de programación). Pero aos poucos fomos despegándonos dos ceros e uns, que en última instancia codifican calquera cousa que teñan que manexar os dispositivos dixitais, situando capas intermedias de tradución ou interpretación entre o seu código binario e as linguaxes máis próximas aos nosos. Así, ata chegar a unha comunicación, sexa esta por voz ou por texto, que en moitos casos xa se desenvolve en linguaxes humanas, que chamamos naturais. É máis, hoxe xa é moi frecuente que poidamos programar o funcionamento dunha máquina a través de código que a propia máquina escribe seguindo ordes nosas expresadas en linguaxe natural. Chegará un tempo en que falar un idioma será falalos todos. Iso si, todos aqueles que estean presentes e ben representados no mundo dixital Comunicación sen barreiras Por outra banda, unha parte moi importante da información e do coñecemento que fomos xerando ao longo do tempo está en linguaxe natural e dixitalizada. Sexa texto ou audio. Non é importante por razóns de cantidade (a imaxe éo infinitamente máis neste sentido; pensemos que só en YouTube hai aproximadamente mil millóns de vídeos), senón pola súa potencial utilidade. Din que unha imaxe vale máis que mil palabras, pero non é certo. Necesitamos moitas menos palabras para describir a inmensa maioría das imaxes, polo menos o que delas é relevante para nós. Pero non é só a comunicación coas máquinas o que fai excepcionalmente valioso avanzar nas TL, senón a comunicación entre nós a través das máquinas. A tradución automática xa ten eliminado moitas barreiras lingüísticas, tanto para as persoas como para as organizacións. Chegará un tempo, seguro que non moi afastado, en que falar un idioma será falalos todos. Iso si, todos aqueles que estean presentes e ben representados no mundo dixital. Por iso tamén é imprescindible que o galego sexa un deles. Quen sabe se chegará o día en que borboriñemos ás máquinas, como facía cos cabalos Robert Redford (Tom Booker na ficción), no filme que tamén el dirixiu. Pero non lles contemos segredos, que os gardan moi mal.