Dar de beber a quen pasa

A dispersión das especies traza unha liña sostida nos milenios. Antes que humano, o noso xénero xa era nómade. Moverse foi a chave de supervivencia. Á par da necesidade camiñou a curiosidade. Desde as depresións do Rift africano ata o sur de Chile, a andaina de Sapiens alongouse máis de 150.000 anos. Os primeiros humanos modernos acadaron por fin, hai tan só trinta –quizais cincuenta – mil anos, o cabo do mundo en Monte Verde, na costa do Pacífico meridional. Asentábanse definitivamente as poboacións orixinarias de América ao tempo que as derradeiras Neandertais europeas apagaban o lume e abandonaban a Cova de Eirós en Triacastela. As datacións seguen a afondar vertixinosamente no pasado e os panos do coñecemento ábrense ao pé das escavacións arqueolóxicas. En cada estrato desvelado afiánzase o noso trazo primordial: somos migrantes. Do que se deriva o segundo trazo: somos mestura. A pel, os obxectos trocados, as linguas que ensarillamos ao falarmos evocan desprazamento e mestizaxe. A viaxe semella unha arela ancestral e aínda irrenunciable. O territorio galego mantívose conectado de xeito ben temperán. Oito mil machados de cuarcita de hai 300.000 anos revelan a popularidade da técnica africana nas Gándaras de Budiño, na cunca do Miño. As rías xa eran promesa de abrigadoiros desde finais do Paleolítico. E onda a Auga dos Cebros, en Oia, atopouse nun petróglifo un barco de fasquía mediterránea oriental. Catro mil anos de cartas náuticas en pedra, documentando rutas entre o Atlántico e as metrópoles de Creta e Exipto. Fágase onde se faga o corte, na liña cronolóxica de Galicia aparece sempre, lonxe do illamento transmitido, unha historia de encrucilladas e tránsitos. A inventio Sancti Iacobi finca, no devalo dos séculos, unha razón máis e, se ben artellou a paisaxe internacional do románico, non foi a orixe do itinerario europeo. Viña de lonxe chegar ao Finis Terrae que os saxóns traducían como fern stern, a estrela lonxana. Centos de anos despois, a boa vila de Pontevedra, recibía ás camiñantes ofrecendo auga da fonte da Ferrería. A cidade, antiga área de servizo na Vía XIX romana, ben sabía da súa condición de paraxe e ofrecía a quen pasaba un grolo de frescor. Saberse hospitalaria obriga a manter coidados na agarda de quen chegue. Migrantes e turistas O camiño tamén serviu para marchar: un millón de mozas e mozos abandonaron Galicia cara a América nas migracións transoceánicas dos séculos XIX e XX. Daquela significou case a metade do censo, e quen viaxou, levou consigo un xeito único de narrar o mundo. A 1 de xaneiro do 2022 a quinta provincia galega conta con medio millón de persoas no exterior mentres que no territorio galego residen arredor de 118.000 nacionais doutros estados. Porén, a condición tan humana de migrante enfróntase na actualidade a un novo fenómeno de masas que podería definirse como consumismo de mobilidade. En 2022 viaxaron a Galicia 6,5 millóns de persoas e contáronse ata 12,5 millóns de pernoctacións. Este salto de escala chámase turismo. O gasto efémero de contornas deturpa aquela curiosidade do afastado que aínda turra de nós e converte a experiencia en FMCG –fast moving consumer goods–, bens de consumo de alta rotación. Faros e praias salvaxes, aínda non fixeches o camiño, bosques, fervenzas, ofrécense no escaparate mundial e liñas aéreas prometen que nos traerán ata a fin do mundo. Os espazos de habitación absorbidos con cobiza por alugueres vacacionais exclúen as residentes periódicas de toda a vida: estudantes, traballadoras e ata fodechinchos de verán delongado. Canta auga se precisa para dar de beber a 6,5 millóns de transeúntes? A que servizos vai renunciar a persoa que reserva cinco días de desconexión? Multinacionais ofrecen solucións estandarizadas cunha pinga de mollo autóctono. O turismo deste milenio significa para Galicia a depredación da paisaxe e a reconversión da identidade en merchandising A pegada do fenómeno turístico é difícil de disolver no territorio, de dixerir no cotián. O turismo deste milenio significa para Galicia a depredación da paisaxe e a reconversión da identidade en merchandising. Se as persoas migrantes dan, as turistas piden o que pagan. As traballadoras migrantes, deslocalizadas, atenden a clientes de fóra por milleiros. E quen viaxa na procura da esencia, atopa unha postal compracente que abrevia cultura e patrimonio nun chiscar de cámara. Que a cidade deixe de ser un parque temático e sexa para quen a habita, anunciou a alcaldesa de Santiago. Parabéns Goretti. Oxalá digo, xusto no tempo da festa do Cordeiro. E estendo o desexo ás píllaras e camariñas dos areais salvaxes que xa non están.