Carlos Barros. Esperanza, frustración e análise dun loitador comunista

—A súa orixe familiar é de traballadores, seu pai traballaba nos estaleiros Barreras. Por iso, cando a folga de 1972, estaba eu na miña salsa. A formación inicial foi no barrio de Coia [Vigo] no que vivían familias traballadoras de Santodomingo, Reyman, Barreras ou da industria conserveira. É unha honra dicilo, porque as xeracións que me precederan veñen da clase obreira. Na II República, o avó por parte de meu pai era comunista e por parte de nai socialista. Coa militancia reencontreime a min mesmo. —Cando arrinca esa militancia? Estudei Peritos en Vigo, rematei con 18 anos e marchei a Madrid, como tantos da miña xeración, para estudar a Enxeñaría Superior. Alí entrei, en 1967, na organización universitaria do Partido Comunista de España (PCE), e sindicalmente nas Comisións de Estudantes. Na primavera, despois do famoso recital de Raimon en Madrid [18 de maio de 1968] voltei á Galiza a seguir militando. —Cando as folgas de 1972, está completamente involucrado na actividade clandestina do PC. Era dirixente da PCG, do que fun fundador na clandestinidade en decembro de 1968, e seguía nos movementos sociais. Entre 1969 e 1971, organicei as Comisións Campesiñas e estabamos na reivindicación de non pagar a cota empresarial. Ese tempo culminou cunha represión terríbel, no meu caso polas torturas. En Madrid, detivéranme tres veces en manifestacións e, xa regresado, a máis importante e grave fisicamente foi na primavera de 1971 en Ourense, coa acción policial que quería abortar ese inicio das Comisións Campesiñas… —Nese tempo vostedes tiñan relacións cun grupo de cregos progresistas ligados ao Partido Comunista? Naquel momento o nuncio Tarancón estaba na cimeira da Igrexa, con posicións minimamente democráticas, pero na base estaba o máis interesante. Dos cregos obreiros ou con posicións de esquerdas, con militancia no PC lembro a Costa na Coruña e próximo a nós na Xunta Democrática lembro a Afonso Magariños en Vigo, ou Barreiro Somoza, en Santiago que foron aos que tratei. —A detención súa, con tortura e cárcere, mostra unha constante da represión policial sobre a acción política. O final do franquismo foi moi duro até as derradeiras condenas a morte que asinou Franco apenas dous meses antes de morrer. Agora temos a Lei de Memoria Democrática e teño esperanzas de que polo menos se coñeza a verdade e se leve aos institutos toda esa experiencia vivida de represión por actividades hoxe legais, como asociación, manifestación ou folga. Sería moi importante para o futuro da democracia. O caso de Ourense foi especial porque era unha provincia na que non había grande actividade opositora, e cando organizamos as Comisións Campesiñas a reacción foi virulenta e concentrouse en min, porque aínda que formaba parte da dirección do PC, como era moi novo, 25 anos, pensaron que podían sacarme unha información valiosa para desarticular o PCG, cousa que non conseguiron e estou agora escribindo un traballo sobre todo isto. En todos eses anos de militancia estiven diferentes períodos preso nos cárceres de Carabanchel (Madrid), Ourense, Vigo e A Coruña. —No 72 está vostede organizando desde os subterráneos políticos as grandes folgas de Vigo. Saín do xuízo Tribunal de Orde Pública (TOP) en liberdade, porque houbo tamén moita solidariedade connosco. Volvín a Ourense para intentar seguir organizando, pero ese mesmo ano regresei a Vigo. As folgas de marzo en Ferrol, co masacre do día 10, cando CCOO e o PC paralizaron todo, en Vigo houbo tamén paros de solidariedade en empresas importantes. Nunha publicación clandestina que dirixía entón, xa dicíamos que quedaba pendente unha folga xeral en Vigo porque nas fábricas xa se sentía que querían seguir o ronsel de Ferrol e avanzar a unha folga xeral para derribar a ditadura. Foi entón cando me escolleron para o Comité Central do PCE, o máis novo daquela no organismo que dirixía Santiago Carrillo. En setembro, as CCOO e o PC estaban moi ligadas, porque calquera reivindicación naquel tempo transformábase nun movemento político. A xente de Citroën tiña problemas co convenio e houbo moitos despedidos, a partir de entón foi unha cadea de ceses por todas as fábricas, a patronal estaba por completo ligada ao gobernador franquista, que presionou até chegarse a cifras de 4.000 despedidos, que finalmente quedaron en 400. Ademais, ocuparon policialmente Vigo e aturamos unha folga xeral de 15 días. Foi unha fazaña. Todos sabían que ademais dunha reivindicación, era unha acción política contra a ditadura porque ou se producía unha mudanza democrática ou non poderían defender os seus intereses e manter dignamente as súas familias. Sempre penso que se toda España tivese feito folgas xerais como as de Vigo ou Ferrol, o paso da ditadura á democracia sería dun xeito diferente, non como unha negociación que nos obrigou a ceder en cousas que non queríamos. Iso é o que máis lamento, non ter máis forza para botala abaixo desde as rúas. E non foi por Galiza, nin por Ferrol ou Vigo, que fixemos todo o posíbel. —Nese 1972 tamén agroma unha dialéctica política entre o PC coa esquerda e o sindicalismo nacionalista. Protagonista directo desa época, como valora ese tempo de dura competición entre as dúas opcións? O nacionalismo basicamente loita por organizacións soberanas e independentes ás do resto do Estado e nós creamos o PCG formando parte do PCE porque entendíamos que ademais da reivindicación nacional galega, que asumiamos, por influencia do galeguismo histórico, pensamos que a loita social e política esixía unha iniciativa estatal combinada coa galega. Dis que foi dura? Vouche dicir sinceramente que tiñamos entre nós pouco contacto. Nós estabamos centrados no movemento social, o nacionalismo da Unión do Povo Galego (UPG) estaba comezando e tiña escasa presenza e a clandestinidade non o favorecía. Lembro ver a Francisco Rodríguez cando estaba en Ourense, onde el daba clases nun Instituto, pero mirabámonos e non tiñamos relación. Ademais de falta de contacto, tiñamos estratexias políticas diverxentes sobre todo no caso da Galiza. Nós reivindicabamos o Estatuto do 1936 e formulábamos como obxectivo principal e prioritario a Autonomía da Galiza e os compañeiros da UPG e sectores afíns falaban da autodeterminación e a soberanía. Até o punto de que o 4 de Nadal de 1977, cando se fixo a gran mobilización pola autonomía en boa parte organizada por nós, en Lugo, Comisións Labregas organizou unha gran tractorada que dificultou a mobilización. Había moitas tensións por facerse cun campo político que despois, coas liberdades consolidadas, desapareceu porque o Bloque presentouse ás eleccións e desfrutou plenamente da autonomía, até hoxe en día, que é principal partido da oposición. E non se recoñeceu que nós tivésemos razón, por máis que tamén penso que ese Estatuto da Autonomía que deu tanto de si está chamando por ser reformado. E se non houbese tanta presión dunha dereita radical, España o normal é que avanzase a unha federación de nacións e rexións. E que na Galiza, ou en Catalunya, houbese un referendo pactado como en Escocia. Nos anos 80, colaboramos entre nós cando a loita contra a entrada na OTAN, pero o xusto é dicir que o galeguismo histórico si participara nas mobilizacións de 1977 a prol da autonomía, co partido de Xaime Illa, con Afonso Zulueta ou con Valentín Paz Andrade que foi representante na Xunta Democrática e despois o Partido Obreiro Galego (POG) de Camilo Nogueira tamén participou na negociación do Estatuto. —Cando as eleccións de 1977, cos partidos legalizados só en parte, os resultados foron frustrantes para vostede? Foi unha enorme decepción. Nós entráramos no Partido Comunista, non só por ser comunista, que tamén, pero sobre todo porque era a organización que lle plantaba cara á ditadura e tiña unha estratexia para derribala. Por iso eramos en 1975 o partido mellor organizado. O cativo resultado foi unha frustración, sentímonos algo traizoados. Aquela noite, o 15 de xuño de 1977, estabamos na nosa primeira sede en Vigo, na rúa Marqués de Valadares e connosco, Santiago Álvarez [histórico dirixente galego do PC]. Mireino e dinme conta que el xa sabía o que podía pasar. Eramos moi novos, non tiñamos apenas experiencia política e non queríamos saber como era a sociedade na que nos moviamos. Porque se aceptábamos unha visión fatalista desa sociedade non teríamos feito tanto como fixemos. Chegamos a pensar que habería fraude electoral e mandamos interventores a todas as mesas que puidemos. A miña muller foi a Covelo e nunha mesa saíu un voto comunista, e preguntábanse “de quen é, de quen é?” e fora o voto dela. Non necesitaban facer fraude directa. E afectou moito aos nosos militantes ver que un partido como o PSOE –co que por outra parte colaborabamos bastante, e que lle fomos mesmo aos mitins–, tivese aquel resultado tan superior a nós cando apenas reapareceu uns anos antes e o PCE viña loitando ininterrompidamente desde o final da guerra civil. E non digamos xa o resultado da Unión de Centro Democrático (UCD), que se creou a pé feito con Adolfo Suárez. Por iso digo que a mobilización que fixéramos non foi suficiente, movéramos millóns de persoas pero non abondou, e votaba todo o mundo. Ademais, a continua campaña anticomunista de tantos anos resultou efectiva. Esa é a miña racionalización daquel resultado inxusto connosco. E falando como historiador, sei que toda revolución ou gran cambio histórico acaba por fagocitar os seus protagonistas. —A pesar deses resultados e da nova dinámica política, sucede o 23-F que aínda presiona máis á baixa, por exemplo en Catalunya onde o Partido Socialista Unificado de Catalunya (PSUC) pasa nas autonómicas de 25 deputados en 1980 a 6 en 1984. A xente temía ao aparato do Estado e o medo realizouse. Pero tamén ao día seguinte houbo unha enorme manifestación de resposta,… aínda que foi cando xa estaba desmontado. Os poderes sabían que non había futuro volvendo ao franquismo nin na Europa daquel momento nin do futuro. Iso facilitou a chegada dunha esquerda máis moderada, capaz de consolidar a democracia e a UCD, que foi incapaz de parar o golpe, foi substituída por unha dereita dura que representaba a Alianza Popular de Fraga e despois o PP actual. En canto ao Partido Comunista, todos os PC europeos tiveran un papel decisivo contra as forzas nazis e fascistas, pero despois víronse afectados por toda a crise dos países do leste e da URSS, e iso que o PC español xa fora crítico co camiño que estaban seguindo e en 1968 condenamos a intervención soviética en Checoslovaquia ou a posición do PC francés no Maio do 68 estudantil en París. Despois da caída do Muro de Berlín, xa se acelerou o desprazamento da sociedade, filosófico e político, á dereita, co neoconservadorismo ou o posmodernismo. Iso é xeral en España e Europa e as crises do PC en España con escisións diversas anticipaban o que foi despois para todas as organización, tamén para a socialdemocracia, a caída do muro de Berlín.