Un novo tempo en Oriente Medio

A comezos de setembro Irán e Arabia Saudita intercambiaron embaixadores en virtude do histórico acordo de reconciliación, patrocinado por China, entre os grandes rivais rexionais. O acordo acadado en marzo en Beijing compromete as partes a respectar os principios de soberanía e non interferencia nos asuntos internos do outro e prodúcese tras varias roldas de conversas directas en Iraq e Omán. A sorprendente distensión entre Irán (maioría xiíta) e Arabia Saudita (maioría sunnita) prodúcese tras anos de amarga rivalidade e unha ruptura diplomática de sete anos que intensificou os conflitos na rexión (Iraq, Siria, Líbano, Iemen e Bahrain) e puxo en risco a estabilidade rexional no golfo e a seguridade de Oriente Medio. Riad e Tehran romperon relacións en 2016 despois de que as misións diplomáticas sauditas en Irán foran atacadas durante as protestas pola execución en Arabia Saudita do clérigo disidente xiíta Nimr al-Nimr. Varios países do golfo, como EAU, Bahrain e Kuwait, seguiron a Riad. Mais agora as grandes potencias rexionais amosan a súa intención de superar a hostilidade do pasado e potenciar a cooperación. Amais de restabelecer as relacións diplomáticas e reabrir as súas embaixadas, pactaron activar os acordos de seguridade de 2001 e o máis amplo de cooperación de 1998, grandes logros naquel entón despois de que as relacións diplomáticas racharan nos anos 80 como consecuencia da revolución iraniana. En Irán os medios conservadores enfocáronse principalmente en que o acordo supuña unha derrota para EUA e Israel. O feito de reducir o seu illamento rexional, tanto político como económico, sen mudar ningún piar da súa política exterior é visto en Tehran como un éxito. Arabia Saudita Arabia Saudita é consciente de que os seus ambiciosos proxectos económicos precisan estabilidade na rexión e nos últimos anos existe unha crecente decepción sobre o papel de EUA en Oriente Medio, así que precisa un enfoque diferente para protexer o seu territorio e os seus intereses. China, cun claro interese na estabilidade da rexión porque é unha fonte vital de enerxía para Beijing, foi o gran vencedor do acordo. O seu papel como mediador foi unha sorpresa, sinal dunha orde global cambiante que evidencia a influencia cada vez maior de China na rexión en contraste co papel minguante de EUA. EUA, que mantén a súa estratexia de confrontación con Tehran, recibiu o anuncio con cautela. Aínda que pode beneficiarse da reconciliación, a distensión pode complicar os seus esforzos de conter o programa nuclear de Irán e fai máis difícil un hipotético ataque militar por parte de EUA ou Israel. Arabia Saudita sabe que os seus proxectos económicos precisan estabilidade na rexión e nos últimos anos existe unha crecente decepción cos EUA A reconciliación é unha boa noticia para Irán, Arabia Saudita, China, EUA e tamén para o Oriente Medio, onde o anuncio desatou o optimismo, xa que rebaixar as tensións axudará a mellorar a seguridade na rexión. A distensión entre Arabia Saudita, o maior exportador de cru do mundo, e Irán, fortemente enfrontado con Occidente polas súas actividades nucleares, ten o potencial de remodelar o panorama ao longo dunha rexión caracterizada pola turbulencia durante décadas. Irán Irán, que xa restabelecera as relacións cos EAU e Kuwait en 2022, normalizou as súas relacións con Djibuti e Maldivas e parece estar en vías de restauralas con outros países. Pola súa banda, Arabia Saudita intensificou as conversas co movemento hutí para chegar a un acordo que poña fin a súa intervención militar no Iemen e axudou a Siria a ser readmitida na Liga Árabe. E agárdase que o acordo teña tamén efectos positivos noLíbano e Iraq. En calquera caso, a restauración de plenas relacións diplomáticas entre os pesos pesados da rexión é un logro significativo, mais só un primeiro paso que non resolverá as súas profundas diferenzas e moito menos todos os conflitos de Oriente Medio. O alto nivel de desconfianza e a intensidade da rivalidade xeopolítica non desaparecerán da noite á mañá. O achegamento está aínda nas primeiras fases e haberá que ver como abordan os seus moitos puntos de fricción, mais a perspectiva de solucións rápidas parece escasa. Arabia Saudita, xunto con outros países da rexión como EAU e Bahrain, continuará a percibir a Irán como unha ameaza e probabelmente aínda será prudente en acordos económicos con Tehran (baixo sancións económicas de Occidente polo seu programa nuclear) para evitar as sancións de EUA. E pola súa banda Tehran manterá os seus piares de política exterior, co seu apoio a Hezbollah no Líbano ou a Bashar al-Assad en Siria, e sempre procurará manter a súa importante influencia en Iraq.