A investidura de Arévalo en Guatemala fica nas mans do sistema de Xustiza

Como era previsíbel, unha facción da Xustiza de Guatemala iniciou na madrugada da segunda á terza feira un novo envite contra o xa presidente electo, o progresista Bernardo Arévalo, e a súa formación, o Movemento Semente, que busca impedir que sexa investido o 14 de xaneiro de 2024 como novo mandatario. Isto prodúcese despois de que até tres candidaturas foran vetadas para participar nos comicios, incluída a da principal candidata progresista, Thelma Cabrera, do Movemento para a Liberación dos Pobos, e do inicio da persecución legal contra Arévalo e Semente unha vez que se confirmou a súa presenza na segunda volta das presidenciais do pasado 20 de agosto, cando as enquisas adiantaban que só forzas conservadoras e de extrema dereita, como as que controlaron o país na última década, contaban con posibilidades. O último movemento foi protagonizado polo Rexistro de Cidadáns do Tribunal Supremo Electoral (TSE), encabezado por Ramiro Muñoz. O organismo suspendeu de forma provisoria a personalidade xurídica de Semente en base á petición da Fiscalía ao xuíz Fredy Orellana, que xa aprobara unha resolución ao respecto en xullo, mais que logo fora anulada pola Corte de Constitucionalidade (CC) tendo en conta que as leis guatemaltecas prohiben cancelar a inscrición dunha formación política durante un proceso electoral. A Fiscalía interpuxera accións legais contra Muñoz após negarse na primeira ocasión a cancelar a personalidade xurídica da forza progresista. Orellana, o fiscal que persigue Semente, Rafael Curruchiche, e a fiscal xeral de Guatemala, Consuelo Porras, están considerados polos Estados Unidos, o aliado máis importante a nivel internacional do país, como corruptos e responsábeis da detención ou o exilio de 40 membros do sistema de Xustiza e unha vintena de xornalistas que trataban de investigar actividades criminais do actual presidente, o conservador Alejandro Giammattei, máximo expoñente nos últimos anos do que a poboación guatemalteca denomina 'pacto de corruptos', que suma militares, grandes empresarios, narcotraficantes e forzas conservadoras e de extrema dereita. A segunda feira levouse a cabo unha detención máis, a da avogada Claudia González, acusada como integrante dunha comisión de Xustiza internacional por iniciar unha investigación en 2017 contra unha maxistrada do Poder Xudicial que premera un xuíz para favorecer o seu fillo, inculpado nun caso de corrupción. Apenas unha hora despois do anuncio do Rexistro de Cidadáns, o TSE informaba nunha conferencia de prensa da oficialización dos resultados electorais e proclamaba Arévalo “legalmente electo como presidente”, así como Karin Herrera como nova vicepresidenta. “Os cidadáns dixérono nas urnas e nós hoxe estamos a garantilo”, sostivo Elizabeth Palencia, presidenta do órgano. Os datos definitivos incrementan a distancia entre Arévalo e Sandra Torres, candidata da Unidade Nacional da Esperanza (UNE), que obtiveron 60,91% e 39,09% dos votos válidos respectivamente. As e os maxistrados defenderon que non tiñan información sobre a decisión do Rexistro de Cidadáns, e Palencia detallou que só poden abordar a cuestión no caso dun recurso, que Semente fixo público que xa presentou, e fixo fincapé en que o proceso electoral remata de forma oficial o 31 de outubro. O certo é que “o cesamento da vida xurídica desa organización política eclipsou a oficialización de resultados”, apuntou Prensa Libre, e desencadeou que Projusticia, que segundo a súa dirección agrupa case 600 entidades da sociedade civil, convocara manifestacións fronte ao Ministerio Público para que “deixen de perseguir os candidatos”, que se estenderán cando menos até o 1 de setembro. Asemade, 12 ex presidentes de colexios profesionais presentaron unha solicitude de amparo na CC contra a actuación da Fiscalía e da Corte Suprema de Xustiza, na que reclaman o “cesamento da persecución penal” contra persoal electoral por parte destes organismos, que impulsaron investigacións para obstaculizar a fin do proceso electoral por medio de “desestabilizar” ou “desintegrar o TSE”. A UNE critica o TSE A evitar un hipotético golpe de Estado non contribuíu Torres, que após máis dunha década presentándose como unha candidata progresista pasou ao campo conservador nestes comicios, cun pastor evanxélico como candidato á Vicepresidencia e pactos con militares retirados no marco dun achegamento ás elites do país. A UNE non quixo recoñecer en primeira instancia os resultados, trasladando que agardarían a que fosen oficiais. Porén, tras a decisión do TSE Torres compartiu un comunicado no que cualifica de “ilegalidade” a “precipitada oficialización de resultados electorais”, aludindo a unha suposta “chuvia de anomalías” e destacando que a decisión do Rexistro de Cidadáns “impide” a todas as candidatas e candidatos do Movemento Semente “ser adxudicatarios de dereitos políticos por ser nulos de pleno dereito”. Arévalo, vítima de cando menos dous plans para o asasinar divulgados a pasada semana, reaccionou á suspensión de Semente pondo o foco en que “se trata dunha resolución ilegal pola persecución xudicial” da Fiscalía e Orellana, e que “non ten validez” legal, confiando en que “caerá por si propia” e que, unha vez confirmados os resultados, “nada pode impedir legalmente que tomemos posesión”. Pola súa parte, a Organización dos Estados Americanos instou ao “cesamento de accións que erosionan o Estado de Dereito” e subliñou que a suspensión de Semente é “unha interpretación abusiva da lei” e non ten “fundamento algún nin motivo debidamente demostrado”. A pesar disto, analistas citados pola prensa local reiteran que a toma de posesión de Arévalo é “incerta”. “Agárdannos semanas nas que o sistema que opera contra o proceso electoral buscará a maneira de desaprobar e demostrar que o TSE non fixo un bo traballo”, explica o director do Instituto Centroamericano en Estudos Políticos, Rubén Hidalgo, que advirte que “estamos a vivir tempos de escurantismo e as esperanzas dos actores que se opoñen aos resultados estarían postas no sistema de Xustiza”. Unha Xustiza á medida das elites O sistema de Xustiza tamén tivo un papel clave na saída do poder do progresista Pedro Castillo no Perú. No país suramericano, onde as elites conservadoras e de extrema dereita controlan o sistema xudicial, a Fiscalía e os principais órganos xudiciais lanzaron unha vaga de investigacións contra o ex mandatario antes de obstruír as pescudas polo asasinato de manifestantes contra a actual presidenta Dina Boluarte a mans da Policía e o Exército ou manter Castillo en prisión.