O hidróxeno como fonte de enerxía alternativa: implicacións xeopolíticas

A utilización do elemento hidróxeno como fonte de enerxía alternativa aos combustibles fósiles é unha tendencia á alza nos últimos anos. É previsible que as cifras continúen a aumentar segundo os custos de produción van diminuíndo. Gobernos como o do Xapón planifican basear unha parte importante da súa sociedade no hidróxeno nas próximas décadas. Aínda que o emprego do hidróxeno como combustible está a aumentar dende hai uns anos grazas aos avances tecnolóxicos na materia, a concepción desta idea non é necesariamente novidosa. Xa nos anos oitenta e noventa do século pasado, varios países de Europa e de América do norte chegaron a explorar os beneficios que podería ter unha fonte de enerxía baseada no hidróxeno. Porén, non se alcanzaron avances significativos na materia, polo que estes esforzos tiveron que agardar na recámara... ata o día de hoxe. Existen varios tipos de combustible hidróxeno, segundo a súa orixe. E é que o hidróxeno, coma fonte de enerxía, presenta unha particularidade importante: depende doutras fontes enerxéticas para a súa creación. Deste xeito, en termos simplificados, pódese dicir que existen tres clases distintas de hidróxeno: o chamado hidróxeno verde —que se considera renovable porque é manufacturado a partir de auga ou outras fontes similares, como a solar ou a eólica—, o hidróxeno azul —que parte da queima de carbón ou de gas natural— e o hidróxeno gris —a partir de gas natural—. Facer esta distinción é moi importante, xa que é precisamente a raíz da existencia destes tres tipos de hidróxeno que comezan a observarse certos intereses que teñen moito que ver con asuntos relevantes para a política internacional. Arabia Saudita ou Emiratos Árabes poderían converterse nuns dos principais abandeirados do hidróxeno O que seguramente resultará sorprendente para moitos lectores é que, segundo informes recentes, algúns dos países do mundo que poderían estar máis preparados para a produción a grande escala deste tipo de recurso enerxético serían os países do golfo pérsico. Países coma Arabia Saudita ou Emiratos Árabes, cuxa riqueza nacional conta cunha porcentaxe importante de beneficios derivados da extracción e venta de combustibles fósiles, poderían converterse nuns dos principais abandeirados do hidróxeno. A pesar de que as políticas de hidróxeno destes países do Medio Oriente son moi recentes —Omán, Kuwait, Arabia Saudita e Emiratos Árabes lanzaron por primeira vez as súas respectivas no ano 2019—, xa hai proxectos programados para seren lanzados no ano 2026, e que teñen como elemento central o chamado “hidróxeno gris”. O uso cada vez máis estendido do hidróxeno podería ter consecuencias significativas en varios ámbitos. En primeiro lugar, unha transición de cara a enerxías máis renovables podería aportar importantes beneficios no que a políticas de transición ecolóxica e de loita contra o cambio climático se refire —aínda que é difícil imaxinar que os grandes exportadores de petróleo a nivel mundial vaian a deixar totalmente de lado os combustibles fósiles, por moita inversión que estean a facer neste campo—. Por outro lado, a posición xeográfica dos países do Golfo permitiríalles, de maneira similar a como xa veñen facendo coas reservas de petróleo, convertérense nunha peza clave do subministro de enerxía de todo o globo. Se a inversión en enerxía derivada do hidróxeno da os seus froitos, Arabia Saudita e outros países do seu entorno máis próximo poderían chegar a converterse nos principais provedores desta fonte de enerxía, tanto para Europa como para Asia, dous continentes nos que se encontran países moi dependentes da importación de enerxía. Como consecuencia, o golfo pérsico constituiríase como un dos maiores centros de produción de enerxía de todo o mundo. Este interese comeza xa a dar lugar ao que se coñece coma a “diplomacia do hidróxeno”. Moitos países enerxeticamente dependentes, como poden ser China, Corea do Sur ou Xapón, inverten a través das súas propias empresas de enerxía en Omán ou Arabia Saudita. Establecer boas relacións podería ser determinante para o futuro da súa dependencia enerxética. Fora do Medio Oriente, países coma Marrocos están a sentar as bases para chegar a se estableceren, nas próximas décadas, como os referentes enerxéticos da súa rexión mediante a produción de distintos tipos de hidróxeno. Con todo, a xeopolítica do hidróxeno non seguirá as mesmas dinámicas que a xeopolítica do petróleo. A súa produción depende dun conxunto distinto de factores, polo que podería ser moito máis diversa. Un exemplo disto é a alianza tentativa que está a crear Xapón e Australia para crear entre os dous un sistema cooperativo de produción e almacenamento de hidróxeno. En caso de alcanzar o éxito con esta iniciativa, ambos países poderían ser menos dependentes das grandes rutas de comercio internacional e de países que se atopan fora da súas respectivas esferas de influencia. Porén, aínda queda moito por escribir ao respecto.