O Estado brasileiro pide perdón a pobos orixinarios pola persecución que sufriron e abre a porta a avanzar nas súas demandas

"Pido permiso para axeonllarme coa súa bendición. En nome do Estado brasileiro, quero pedir perdón por todo o sufrimento polo que pasou o seu pobo (...) por favor, teña o noso respecto, as nosas homenaxes e un sincero pedido de desculpas para que iso nunca máis aconteza", trasladou Eneá de Stutz, presidenta da Comissão de Anistia do Ministério dos Direitos Humanos, logo de ser aprobada por unanimidade a petición de reparación colectiva presentada polo pobo orixinario Krenak, recolleron a cuarta feira medios internacionais. O Krenak, un pobo matriarcal que vive no leste do Estado brasileiro de Minas Gerais, padeceu na ditadura militar de extrema dereita que se estendeu entre 1964 e 1985 “torturas, prisión, tivo individuos sometidos a malos tratos, traballos e desprazamentos forzosos do seu territorio”. Tamén sufriron “ataques derivados da creación da Guarda Rural Indígena” ou internamento nun centro de detención arbitraria, explicou Jecinaldo Sateré, coordinador xeral de Direitos Sociais Indígenas do Ministério dos Povos Indígenas. Así e todo, De Stutz incidiu en que non abordaron só o acontecido na ditadura, senón a “persecución” dos últimos 524 anos sufrida polos pobos orixinarios a causa “da invasión dos non indíxenas”, nun informe que detalla os crimes desde 1947. A pesar de que “os indíxenas non constituían unha organización cun discurso político de oposición ao réxime”, apunta o relator do caso, Leonardo Kauer Zinn, a súa existencia era “un obstáculo para o proxecto de desenvolvemento implementado pola ditadura militar”, e cando reaccionaron “foron tratados como comunistas, subversivos, inimigos do réxime”. A Fiscalía exixe ao Brasil que non abandone os yanomami Tras a causa dos Krenak, que se converteu no primeiro acto de reparación colectiva aos pobos indíxenas no Brasil, destaca a prensa local, o organismo tratou a dos Guarani-Kaiowá, localizados no Estado de Mato Grosso do Sul. Ao final da sesión, a presidenta da Comissão repetiu a petición de desculpas de xeonllos, reclamando que “ningunha pinga de sangue máis sexa derramada”. O líder do pobo, Tito Guarani Kaiowá, narrou como na ditadura “derrubaron a aldea, non nos deixaron entrar. Nós ficamos traballando plantando para outras persoas”. “Faltábannos moitas cousas, sufrimos, non tiñamos leiras e moita xente dicía que non quería indios”, sinalou. “A agricultura era a principal actividade” do pobo, polo que a expulsión forzosa das súas terras tivo un impacto determinante, debullou Maíra de Oliveira Carneiro, relatora da investigación. Aínda que as desculpas incluíron a amnistía dos delitos dos que foron falsamente acusados estes pobos, non implica unha reparación financeira, mais o informe final recolle unha relación de recomendacións a varios entes públicos, sobre todo para avanzar na demarcación das súas terras e evitar o espolio, e a decisión podería impulsar amais outras das súas reclamacións. Geovani Krenak, líder indíxena e edil no Concello de Resplendor, en Minas Gerais, salientou que “quizais esteamos a crear un movemento de vangarda” para exixir os seus dereitos, facendo fincapé en que a demarcación é imprescindíbel para reparar os crimes da ditadura. En 2022, a mesma Comissão, mais integrada por persoas designadas polo Goberno de ultradereita de Jair Bolsonaro, rexeitou outorgar tanto a amnistía como o perdón estatal. Tras a apelación presentada polo Ministério Público Federal, un ano máis tarde o órgano modificou o seu regulamento para engadir as reparacións colectivas, posto que unha das principais ferramentas para obstaculizar as demandas indíxenas era delimitar calquera clase de reparación a denuncias individuais. O Brasil envía o Exército para acabar coa minaría ilegal e o xenocidio do pobo yanomami Sexa como for, a sexta feira o país celebrará un novo avance no tocante aos pobos orixinarios, ao ingresar na Academia Brasileira de Letras o activista e escritor Ailton Krenak, que se converterá na primeira persoa indíxena nomeada membro da institución. Reparacións a medias Como no caso brasileiro, diversos Estados, con especial énfase os que reprimiron para manter a colonización a outros pobos, pediron desculpas polos feitos, na meirande parte das ocasións de forma parcial e rexeitando calquera clase de reparación económica. Neste sentido, unha das poucas reparacións foi a acordada entre Namibia e Alemaña, que perpetrou no país africano o primeiro xenocidio do século XX, polo que se comprometeu a pagar 1.100 millóns de euros en tres décadas. Namentres, Bélxica, o Reino Unido ou Francia pediron dunha ou outra forma perdón polo seu pasado colonial e pola súa participación no negocio da escravitude, da que tamén se desculparon os Países Baixos, mais sen aceptar ningún reparacións colectivas vinculadas aos feitos. O Reino Unido encabeza, segundo un estudo do Brattel Group, a listaxe da débeda da escravitude, e tería que pagar 22 billóns de euros en reparacións a 14 Estados, nun informe que apunta que Francia debe 8 billóns e os Países Baixos 4,5. A Xustiza do Brasil garante o dereito indíxena á terra e expulsa múltiples terratenentes En segundo lugar aparece o Estado español, que tería que entregar 16 billóns de euros para compensar o seu papel na trata de seres humanos. Porén, Madrid nin pediu desculpas nin moito menos abriu a porta a asumir a súa responsabilidade, nin sequera tras a demanda do presidente mexicano, Andrés Manuel López Obrador, para que dera este paso sobre os crimes da colonización. Ao respecto do Xapón, pagou indemnizacións a mulleres que o seu Exército forzou a desempeñarse como escravas sexuais na Segunda Guerra Mundial, e pediu perdón a Corea do Sur pola ocupación que comezou con anterioridade ao conflito bélico, mais rexeitou admitir a súa responsabilidade no intento de colonización da China, con episodios como o masacre de Nanjing en 1937, no que asasinou entre 100.000 e 300.000 cidadáns e cidadás chinesas. Os frisos do Partenón, no Reino Unido A loita dos pobos que lograron acabar coa colonización tamén se estende ao campo artístico, defendendo o regreso de artefactos culturais roubados. O caso máis paradigmático é o dos frisos do Partenón, expostos en Londres. As pezas, de arredor de 2.500 anos de antigüidade, foron espoliadas no inicio do século XIX após un pacto entre o Imperio Otomán e un representante británico, e o Goberno de Londres rexeita calquera posibilidade de devolvelos a Grecia, causando periodicamente choques diplomáticos entre ambos os dous Estados por este motivo.