Ás voltas co financiamento autonómico

O sistema de financiamento autonómico volve formar parte do debate político a raíz das negociacións para a investidura do presidente do goberno estatal. O modelo actual entrou en vigor no 2009 e a pesar de que existía o mandato legal de reformalo no 2014, o desleixo dos Gobernos de Rajoy e Sánchez manteñen un modelo caducado. Podemos resumir os eixos do debate en dous. O primeiro é o relativo ao montante que recibe cada comunidade, isto é, a como se reparten os fondos. Non é fácil poñer de acordo As quince CCAA de réxime común implicadas (Euskadi e Navarra teñen o réxime foral). Simplificando, podemos dicir que se reparten en función de diferentes variábeis, en principio relacionadas co custo efectivo da prestación dos servizos (por exemplo, a poboación envellecida incrementa o gasto sanitario), pero tamén para aproximar as diferenzas no financiamento por habitante entre as CCAA, etc. Tentando integrar as diferentes demandas, téñense introducido os máis dispares elementos. Na última reforma creáronse varios fondos (de suficiencia global, de garantía de servizos públicos fundamentais e de converxencia), mesmo contraditorios entre eles. A dinámica negociadora implica que cada comunidade defende os criterios que considera máis acaídos para obter máis recursos e busca comunidades aliadas. Así, en 2021 os presidentes de nove CCAA, entre elas Galiza, uníronse para defender os criterios de dispersión e de despoboamento fronte ao de poboación axustada que defendía a C. Valenciana. O sempre camaleónico Feixoo, que fai dous anos participaba nesa alianza, vén de afirmar agora que a Comunidade Valenciana e Murcia son as infrafinanciadas polo actual sistema, o que o sitúa na beira oposta. Certo é que a dispersión incrementa o custo dos servizos, e unha maior ponderación incrementaría os recursos de Galiza. Porén, o problema deste tipo de alianzas centradas nos criterios para obter suficiencia financeira é que esquece por completo a segunda clave do debate, que ten que ver coa autonomía financeira. Na actualidade a Xunta de Galiza apenas ten capacidade para ter unha política fiscal propia que permita definir como obter os recursos necesarios. Por que non recadar na Galiza os impostos das galegas? O sistema baséase nun conxunto de transferencias e cesións dalgúns impostos. Así, o Imposto de Sociedades queda fóra do sistema, e sobre os que están, ou non se ten ningunha marxe normativa (IVE ou impostos especiais) ou son escasos, caso tanto dalgúns impostos cedidos totalmente como do IRPF, onde se poden modificar os tipos no tramo autonómico. Maior autogoberno Inicialmente o sistema de financiamento, partindo dunha concepción aínda máis centralista, non contemplaba a cesión da recadación de impostos e as contías eran achegadas vía transferencias. Esta visión comezou a modificarse hai agora 30 anos, mediante os acordos de gobernabilidade da extinta CIU de Pujol primeiro co PSOE de Felipe González, logo co PP de Aznar. En ambos, o aspecto máis relevante foi a cesión ás CCAA de parte da recadación de IRPF, con González do 15% (cantaba Kiko Veneno na altura "tu me estás queriendo a mi un 15% menos"), con Aznar, do 30% e introduciuse a de parte do IVE e os impostos especiais, en porcentaxes que se incrementaron na última reforma. Se queremos avanzar en autogoberno, podendo definir como obtemos os nosos recursos, é importante que na vindeira reforma academos maior autonomía fiscal. Así, cando menos deberiamos poder financiar as nosas competencias mediante impostos propios e cedidos, introducindo impostos novos na cesta, como o de Sociedades, incrementando as porcentaxes de cesión e a capacidade de lexislar sobre eles, sen necesidade de transferencias. Isto leva a unha redefinición das alianzas tendo en conta as nacións que queren avanzar no seu autogoberno. Estas son as claves nas que se moverá o debate da reforma, pero quixera lanzar tres cuestións que cambiarían o marco e que o centraría nunha clara aposta por avanzar na nosa soberanía: Por que non recadar en Galiza os impostos que pagan as e os galegos e transferir ao Estado unha cota para financiar as competencias estatais comúns? E se establecésemos unha relación bilateral entre Galiza e o Estado para tratar o noso financiamento? E por que non redefinir o reparto do gasto que realizan administración central e comunidades, de xeito que Galiza dispoña dos fondos acorde ás responsabilidades que asume, en detrimento dun sobrerrepresentado gasto estatal (gasto militar, o financiamento á igrexa católica, unha burocrática rede diplomática, a Casa Real...) que está afastado das grandes necesidades da cidadanía?