Macroeconomía e mercado laboral

A ciencia económica leva tempo debatendo acerca das causas das elevadas taxas de desemprego en moitas economías, e a española en particular ten sido obxecto de moito estudo. Unha economía capaz de medrar por riba da media europea nos tolos anos 2000 pero que non pode reducir a taxa de desemprego por debaixo do 7% debe ter algún tipo de desaxuste no funcionamento do mercado de traballo, que impide que o crecemento traccione cara á creación de emprego. A macroeconomía ten presentado esencialmente tres visións alternativas sobre o funcionamento do mercado de traballo e a evolución do desemprego. A primeira delas, a hexemónica hoxe en día nos bancos centrais e grandes institucións económicas, é a que defende a existencia dunha posición de equilibrio cara á que tende o mercado de traballo de xeito natural, a denominada taxa natural de paro. Esta visión sustenta a coñecida diferenciación entre emprego cíclico (de curto prazo) e o desemprego estrutural (de longo prazo), e supón que en ausencia de perturbacións na economía, o valor da taxa de desemprego viría determinada polas condicións no lado da oferta da economía: a tecnoloxía vixente, as prestacións por desemprego, os custos de despedimento, as cotizacións á seguridade social, etc. A receita de política económica é clara: calquera intento de reducir o desemprego por debaixo do valor natural provocará inflación, e se queremos reducir o devandito desemprego natural é preciso flexibilizar o mercado de traballo. Histérese A segunda visión, moi popular nos anos 90 do século pasado, pódese denominar a visión da "histérese", un termo importado da física, e que implica que calquera perturbación que sacuda unha economía a curto prazo (un aumento no prezo do petróleo, por exemplo) provocaría un aumento inmediato na taxa de desemprego da economía. Deste xeito, a taxa de paro de equilibrio situarase alí onde a leven as diferentes perturbacións. Desaparece a distinción entre desemprego cíclico e estrutural, e isto implica que unha sucesión de shocks macroeconómicos pode levar unha economía a taxas de desemprego inaceptables dende o punto de vista social. É importante remarcar que na maioría dos modelos, a orixe da histérese sitúase de novo no lado da oferta da economía, polo que as receitas para reducir o desemprego serían similares, aínda que con certa marxe para a aplicación de políticas públicas de estímulo económico. Unha terceira visión, na que tiven a oportunidade de traballar coa miña colega M. Karanassou, da University of London, céntrase na velocidade de axuste do mercado de traballo ás perturbacións. Cando nos mercados de traballo as decisións dos axentes presentan custos de axuste, as decisións actuais dependen do que ten acontecido no pasado. E isto fai que o axuste a unha perturbación poida ser moi prolongado, parecendo que o desemprego aumenta por motivos estruturais, cando en realidade o fai por motivos cíclicos. Ábrese a posibilidade de estimular a creación de emprego a través da xestión de demanda agregada coa política fiscal e monetaria Así, a aplicación das habituais receitas de política económica non tería éxito, xa que non se está tratando a orixe do problema. Esta visión de axuste prolongado implica ademais que a economía non ten por que moverse de xeito automático cara á posición natural, polo que basear o deseño de políticas macroeconómicas sobre un concepto non observable, non cuantificable e cara ao que a economía non tende é moi cuestionable. Ábrese polo tanto a posibilidade de estimular a creación de emprego a través da xestión de demanda agregada coa política fiscal e monetaria, algo que nas visións tradicionais se nega con rotundidade. Esta visión, polo tanto, retoma a vella tradición keynesiana e afástase da ortodoxia macroeconómica imperante nas institucións económicas mundiais. Equilibrio No contexto da economía española, as sucesivas reformas laborais buscaron a flexibilización do mercado de traballo polo lado da oferta, seguindo as dúas primeiras visións. Estas reformas pretenderían ou ben reducir a taxa natural ou ben eliminar os mecanismos que provocan a existencia de histérese. Baixo a terceira visión, a combinación de estímulos vía política fiscal e monetaria (o investimento é clave nestes modelos) xunto coa eliminación dos custos de axuste no mercado laboral levaría a menores taxas de desemprego a e a axustes máis rápidos cara ao equilibrio. Visións moi diferentes que conducen a políticas moi diferentes.