Vinte e sete lúas (e V)

Despois de moitas lúas de traballo, o seu fogar soterrado tiña por tapa unha laxe corrediza que na parte exterior levaba uns fentos coma camuflaxe. A cova tiña ata unha trapela que abrían desde dentro pola noite para cociñar e limpar o ambiente. A primeira estadía nocturna que pasaron dentro, sentíronse o máis a salvo que lles permitía unha cova. Deixaron de escoitar o vento feríndolles as fazulas e, por unhas horas, durmiron, mais a tranquilidade xamais sería a súa compañeira de habitáculo. Desde o inicio daquel agosto en que abandonaran os seus fogares, sucederíanse vinte e sete meses de doenzas, medos, nervios e pesadumes interminables, alén da ausencia de comunicación coas familias ou novas do exterior. En contadas ocasións atoparon comida ou recipientes para cociñar no piñeiral. O acordo era manter contacto só en casos de extrema gravidade. Por desgraza, fora necesario. Contaban os días polo luar. As noites seguían sendo o peor de levar, cos sons das pólas ao partir, das piñas ao caer ou liberar os piñóns, as pegadas dos raposos… Un dos sons atemorizounos dentro da cova. Algo andaba a moverse. Joaquín agarrou un pau, disposto a fenderlle a cabeza a quen ousase entrar. Manuel aguzou o oído para atopar a orixe da súa inquedanza. De súpeto, cruzou unha sombra. Estricou os dedos e apreixou por instinto. Ao achegar o puño pechado aos ollos, viu un pequeno rato de campo que se lles coara dentro, quizais atraído polo olor a comida, pois adoitaban cociñar á noite. Pobre animaliño, pensou, e abriu a man para liberalo. O rato non tivera tempo a pechar os ollos e, coas pálpebras abertas, caeu da man sen vida. Manuel non controlara a forza debido ao pánico que o dominaba. Entristeceuse, pois nunca antes matara nin un grilo. Que sería del na fronte cun fusil na man? Non o soportaría. __ Argallaron un taboleiro de xadrez feito de madeira. Manuel tallou as pezas, tinguindo na feluxe as negras. Volvéronse xogadores de gran destreza, chegando a retirárense a palabra durante días por desacordos nas partidas. Era toda unha odisea mantérense de costas nun receptáculo no que había que facer esforzos para non rozarse. Pero a guerra era outra e a paz remataba por reinar entre eles. Psicoloxicamente estaban moi magoados, pero fisicamente tamén. Joaquín deixou de distinguir formas e cores. Manuel tranquilizábao, asegurándolle que todo era causa da reclusión na cova, sen ver a luz do día. Facíase o forte para animar o seu compañeiro, pero o temor de perder a saúde, afogáballe en bágoas todos os sentimentos. Non tiñan espello no que mirarse, pero ver a degradación do compañeiro, facíalles pensar na propia. O seu corpo practicamente era ósos e pel, tan pálida que as veas se distinguían ao través do tecido. Os días avanzaban sen melloría. Sentindo a vida en perigo, arriscáronse a poñerse en contacto coa familia de Joaquín. O pai acudiu á consulta do médico, coa escusa de que a súa nai, xa moi maior, perdera vista e negábase a visitar o doutor. Este desconfiou, pero receitoulle un medicamento indicándolle na despedida que, se non recuperaba, debería deixar os agochos e achegarse á consulta. Os dous mantiveron a ollada cómplice uns segundos. A porta pechou a visita e o asunto. Despois da enfermidade de Joaquín, nada volveu ser coma antes. Sentíanse máis febles e os ánimos xamais se recuperaron. Nin sequera os animaba a música imaxinaria que saía do clarinete de madeira que Manuel fixera cun pau. Tallárao para exercitar a axilidade dos seus dedos. Só tiña embocadura e teclas para adestrar, pero sen lingüetas, non producía son. Nada os motivaba a seguir pasando os días naquel tobo. Xamais pensaran que puideran soterrar tanta vida nese lugar. Cando fuxiran, estaban convencidos de que a guerra non chegaría a formalizarse. Erraron nos seus vaticinios e agora o medo mantíñaos apreixados nun estado de intranquilidade que tocaba xa os bordos da cordura mental. Cando daban os seus días por perdidos, os parentes leváronlles, veloces coma o vento, unha nova que era luz para alma: o indulto decretado para todos os agochados que se entregasen e unisen á guerra. O esgotamento non os fixo dubidar. Era a fin do secuestro voluntario. Vestíronse coas mellores galas, uns farrapos raídos do que antano foran uns abrigos. Para asearse, agacharon a cabeza sobre unha casca de piñeiro e recortaron as barbas cunha coitela. Ao mirárense e descubrírense con aquelas roupas folgadas debido á delgadeza extrema dos seus corpos, sentiron mágoa o un do outro. Apertáronse, máis tristes ca ledos, coma se dunha despedida eterna se tratase, sabendo que xa estaban cinguidos para sempre. Ao mirárense e descubrírense con aquelas roupas folgadas debido á delgadeza extrema dos seus corpos, sentiron mágoa o un do outro Emprenderon o camiño á noitiña, para non seren vistos nin descubertos. Bordearon o monte todo, ocultando onde estiveran agochados máis de dous anos. Ao amencer, á altura do Ézaro, cruzáronse cunha muller que levaba unha cesta na cabeza. Apartouse deles, deixándolles o camiño libre. Non eran conscientes da imaxe que proxectaban ata chegaren ao cuartel, onde sorprenderon aos presentes coa súa aparencia. Preguntáronlles canto tempo levaban fuxidos. Sabíano con exactitude. Tiñan máis que contados os días que soterraran. —Vostedes víronse a si mesmos? Ante a negativa, achegáronlles un espello. Foron incapaces de recoñecérense. O impacto da visión acompañaríaos o resto das súas vidas. Das súas novas vidas. Logo desas vivencias viñeron moitas outras. Os dous amigos serían obrigados a empuñar armas na guerra. Joaquín, por amosar oposición ao réxime, acabaría nun calabozo, onde o visitaría o seu compañeiro Manuel. A este, o meu avó, destinárono á batalla do Ebro, onde se mancou nunha man. O ditame médico trasladouno a un Hospital de guerra. Ao ir recuperándose, arranxou ducias de estragos naquel edificio, comezando por completar un xogo de xadrez ao que lle faltaba unha peza. De aí gañou a complicidade da monxa superiora e... xa non se incorporaría a filas. Ademais, obtivo permiso para visitar as fosas comúns nas que xa estaban enterrados dous dos seus irmáns por mor da guerra. Estas novas andanzas xa pertencen a outra historia. Foi difícil superar o capítulo e continuar. Gardou para si todo o acontecido ata que un día decidiu contarlle ás netas o que tanto silenciara. Converteuse nun avó feliz de case cen anos, facendo daquela supervivencia un xeito de vida.