As que tecen a historia

"As pegadas da súa presenza na sociedade, tan pouco valorizada, deixaron marcas mais recubertas co silencio; de aí que os seus nomes, as historias de vida, o compromiso coa sociedade de que formaron parte estivese, as máis das veces, oculta" (Mulleres na guerrilla antifranquista galega, Aurora Marco, Ed. Laiovento, 2011). Colle un papel. Debuxa un círculo que represente todos os libros que liches. Dentro, debuxa outro que represente ás autoras. Cantas escriben en galego? Cantas narrativa? E poesía? Ensaio? Teatro? Banda desañada? Literatura Infantil e Xuvenil? Que proporción son traducións? De que países son as traducidas? Detente diante do escaparate dunha libraría (ou varias) unha vez á semana. Cantos libros hai en galego? Cantos son de escritoras? Abre un xornal (ou varios) e conta as recensións de libros escritos por mulleres. Non entres na forma, chega con deterse na cantidade para ver como bailan os números. Este "xogo" podemos levalo ao espazo que ocupan as mulleres na(s) historia(s). A literatura constrúenos e represéntanos (para ben e para mal). Podemos imaxinar e entender outras épocas por como e sobre que se escribía. Que nos fai pensar que somos diferentes? A nós tamén nos coñecerán polo que amosamos; e polo que invisibilizamos, borramos ou nos empeñamos en esquecer. Cansazo É aburrido repetilo, pero é un dato que debería gravarse na mente. Nos 60 anos de Letras Galegas, só foron destacadas Rosalía de Castro, Francisca Herrera, María Mariño, María Victoria Moreno, Xela Arias e, agora, Luísa Villalta. Non houbo dúas seguidas, coma se salientar o traballo das mulleres provocase tal resaca ou cansazo que se precisase repousar anos. Con esta minúscula listaxe insístese en que non hai abondas mulleres que fixeran traballo dabondo importante ou interesante. De aí que as autoras homenaxeadas pasen a ser consideradas estrañas e solitarias aves, polo que se borra e destrúe nunha frase toda a xenealoxía feminina. Pero, como reflexiona a historiadora Aurora Marco, "nós non chegamos aquí por xeración espontánea. Outras mulleres que nos precederon fixeron e dixeron antes o que nós facemos e dicimos agora, mutatis mutandis. Mais a intención era a mesma, andaban na procura dun espazo propio e loitaban pola súa visibilidade desde diferentes ámbitos de ocupación. As escritoras, por exemplo, relacionábanse moito: algunhas escribían sobre as compañeiras de oficio, outras dedicábanse poemas… Eran, os seus, espazos de sororidade". Coa intención de demostrar que hai autoras (vivas e mortas) que merecen ser celebradas (e coñecidas) a Sega, Plataforma de Crítica Literaria Feminista, creou hai dez anos, o Día das Galegas nas Letras. Na vida é preciso rosmar, enfadarse, chorar; mais tamén facer para cambiar as cousas. Así, Dorothé Schubart, María Victoria Moreno, María Xosé Queizán, Patricia Janeiro, Marica Campo, Xela Arias, Uxía Casal, Inma António, Luísa Villalta e Aurora Marco convertéronse en Señoras das Letras. Son mulleres diversas que, á súa vez, recuperan a mulleres, cunha postura política e social marcada, que abren portas ás que veñen detrás, que dominan distintos xéneros literarios, que usan con precisión a lingua… Que están aí malia a frase "non hai". O Día das Galegas nas Letras premia o traballo divulgador de Aurora Marco Servizo á cultura galega "O que fago é útil, sobre todo para nós, as mulleres, que temos que ir enchendo as páxinas en branco" Aurora Marco, desde o seu traballo, é consciente da necesidade de visibilizar. "Nestes últimos anos en que o meu labor comezou a ser recoñecido, decateime de que o que fago é útil, sobre todo para nós, as mulleres, que temos que ir enchendo as páxinas en branco, que aínda fican por cubrir, da nosa historia". As Galegas nas Letras nace desde a base, desde o desexo de celebrármonos unhas ás outras. Ano tras ano, arrastra tras de si á xente que le por vez primeira ás Señoras, aos Concellos aos que están vinculadas, ás asociacións coas que colaboran, ás músicas, actrices, compañeiras de profesión, comadres, amizades, familiares… a todo un conxunto de xente que saben que estas mulleres representan moito máis ca unhas letras. "Na actividade que cadaquén teña, hai que dalo todo", afirma Marco. "Coas miñas publicacións penso, humildemente, que presto un servizo á cultura galega. Ademais, este traballo fíxeno porque me entusiasma andar á procura do descoñecido, do oculto, do que nos chegou incompleto". Para completar círculos, compartimos lecturas, emocións, traballo, intereses, coñecemento… e historias do cotián. Non se pode concibir a construción se non é desde o colectivo. E o colectivo enténdese desde o presente, e tamén desde o pasado. Ese pasado que tantas veces se teima en borrar.