Notas sobre a (in)visibilidade

“Facer que o posible ocorra”. Con esta frase, os dramaturgos José Sanchis Sinisterra e Eva Redondo resumían a filosofía vital do director e tamén dramaturgo Guillermo Heras durante a inauguración da Mostra de Teatro de Autores Contemporáneos de Alicante que leva o seu nome. Falecido recentemente, Heras foi artífice de múltiples pontes da escena iberoamericana e de espazos de encontro para a difusión da dramaturxia viva contemporánea como é o caso a mostra alicantina e que do 3 ao 11 de novembro celebrou a súa trixésimo primeira edición co foco posto na visibilización, a convivencia interxeracional e o legado. Dezaseis espectáculos constituíron o programa da Mutesac 2023, cada un deles representados por preguntas como “Como sería vivir no paraíso?” “Que facer se alguén entra en escena e di socorro?” ou “Como sería este país se os trens pasaran por onde deberan?” Esta última é que pode resumir Curva España, dos Chévere, tamén presentes na mostra, ao tempo que nos permite imaxinar outra realidade posible. A Mostra de Alicante ofreceu un diálogo en diferido con 15 voces sobre a (in)visibilidade Quince voces da autoría contemporánea Xunto a este espectáculo dos Chévere e a propostas de creadoras como Alessandra García, Mafalda Bellido, Amaya Galeote ou María Goiricelaya, a Mostra ofreceu un diálogo en diferido con 15 voces da autoría contemporánea sobre a (in)visibilidade entre as que se atopan os nomes das galegas Esther Carrodeguas e Areta Bolado. Toda unha serie de preguntas e respostas que, a través da caixa negra do teatro, procuraban iluminar unha das cuestións sobre as que convidaba a pensar a directora artística da Mostra, Mónica Pérez Blanquer: “Que significa mostrar? Mostrar é o mesmo que visibilizar?”. “Visibilizar é tomar conciencia”. Así o afirmaba a dramaturga balear Aina Tur no seu texto “De como máis ou menos os escenarios visibilizan o invisible”. Nel lembra que só sendo consciente de pautas establecidas, puidemos comezar a imaxinar resistencias para cuestionar os patróns enraizados nos imaxinarios colectivos. Sobre esta e outras voces, co foco situado en ver máis aló do visible, foron tecéndose as diferentes mesas de debate, o encontro internacional de tradución e o encontro de colectivos de autoría de diferentes puntos do Estado español entre as que figuraba DramaturGA, a Asociación Galega de Dramaturxia. Dirección e autoría Dedicada ao tema “Dirección artística e autoría teatral”, a primeira das mesas de debate permitiu pensar como inflúe na xestión dun proxecto que a persoa o lidera sexa autora. Ademais de mostrar a diversidade territorial, de recursos e orzamentaria, a conversa permitiu abrir ángulos diversos que permitiron detectar a aposta pola dramaturxia viva, así como unha especial atención á relación co público que vai desde pensar como a programación reflicte (ou non) a realidade social á que vai dirixida a como chega o corpo do espectador ao teatro para permitir pensar sobre as políticas de acceso á cultura. De igual modo, a mesa lembrou a consciencia da contemporaneidade á hora de atender as diferenzas e da responsabilidade da autora á hora de visibilizalas para poder escribir logo desde o coñecemento dos corpos porque “do que non se ve non é posible escribir”, tal e como indica Claudia Cedó no seu “Invisibilidade”. A segunda mesa, dedicada a “Prensa cultural e autoría teatral” recolleu, ao igual que a enfocada na “Edición e autoría teatral”, a crítica pola ausencia do libro de teatro nos medios de comunicación e de como esa ausencia acabou por expulsar a figura da dramaturxia do imaxinario colectivo até o punto de chegar a ocultar o xénero teatral cando se trata de formalizar a venda nalgunhas librarías por parte dalgunhas editoras. Proxección internacional e tradución Non menos importante foi a mesa dedicada a “Proxección internacional a través da tradución”, algo que estivo sempre no proxecto de Heras nese seu equilibrio entre realidade e utopía e no que deseñou liñas de acción para que a dramaturxia viva tivese vías para a promoción exterior, para que existisen canles á hora de acceder aos textos e se puidese garantir a súa posta en escena. Seguen a faltar políticas ambiciosas que desenvolvan estas liñas con eficacia e estabilidade, canles de información que fagan efectivas as posibilidades que xa existen e dotacións económicas dignas que posibiliten ás autoras pensar nos horizontes que desexarían para os seus proxectos. Talvez visibilizar non sexa o mesmo que mostrar mais mostrar acaba por facilitar o feito de facer visible. O theatron, espazo destinado a ver e a iluminar o que permanece oculto, é a oportunidade colectiva para facer que o posible ocorra.