Unha moeda: un mundo

A Numismática, a ciencia que estuda as moedas, desempeña un gran papel nos estudos históricos e na Arqueoloxía. Non obstante, é a gran descoñecida para o público xeral. Así, en ocasións, ignórase que abarca outros obxectos monetiformes como medallas, ponderais, fichas, papel moeda, etc., ou esquécese que a moeda é algo máis que unha simple forma cotiá de diñeiro ou obxecto de colección, a pesar de ter unha transcendencia absoluta ao longo do tempo desde a súa aparición a finais do s. VII a. C. na costa da península anatólica e na China. Despois, a moeda foi colonizando o Mediterráneo e o continente europeo, principalmente a través de Roma, que xa realizou as primeiras tentativas monetarias ao redor do século III a. C., espallando na etapa imperial o seu sistema económico baseado na moeda, trala correspondente conquista e ocupación territorial. A emisión a través das súas cecas estaba absolutamente dominada polo Estado para controlar a estabilidade dos valores nominais e o funcionamento do sistema. Moedas nas artes O termo actual "moeda" parece proceder do latín moneta, relacionado co sobrenome da deusa romana Juno Moneta. Preto do templo a ela dedicado estiveron os primeiros obradoiros de cuñaxes. A súa consolidación como un obxecto metálico de morfoloxía discoidal ou circular, con pesos variables en función do valor e a súa utilización como un recurso iconográfico e propagandístico xa vén de antigo dada a importancia de clarificar tanto a autoridade emisora como o valor nominal da peza. Previamente, os metais nobres, ouro e prata sobre todo, xa eran usados como medio premonetario de transaccións varias na Antigüidade constatándose en distintos eidos culturais e xeográficos como forma de pago ou intercambio: Mesopotamia e Exipto, antes que lidios e gregos, por exemplo. A moeda é o elemento material máis lonxevo e permanente da nosa sociedade, un ben sociocultural con derivacións infinitas Diante de abordar o estudo intrínseco das moedas e coñecer o significado de gráfila, exergo, bordo, lenda ou campo, lembremos como aparecen na Arte, sobre todo a través da pintura, en tipoloxías específicas como o O cambista e a súa muller de Van Reymerswale ou as de Quentin Massys, ou as da Moeda do tributo nos frescos da capela dos Brancassi realizados por Masacio; a súa relación coa Historia, representando, tanto en anversos como nos reversos monetarios, divindades, efemérides, conquistas, persoeiros, cidades ou monumentos; coa Arqueoloxía, datando xacementos arqueolóxicos; na Relixión, servindo como lección maxistral da materialidade das riquezas terreais: "dade ao César o que é do César " ou as 30 moedas de Xudas; na Mitoloxía, co óbolo de Caronte; na Literatura, coa moeda áurea de Ahab cravada no mastro do barco no libro Moby Dick, na percepción numismática de Jim Hawkins na novela A illa do tesouro, o florín de Leopoldo Bloom no Ulises de Joyce ou nas múltiples referencias literarias de Borges, Saramago e tantos escritores; na Filosofía, coas mencións nas obras de Aristóteles; nas lendas galegas e na Literatura de tradición oral cos tesouros de moedas áureas; na Iconografía coa representación de símbolos alegóricos, emblemas e signos varios… Un sistema secular Tamén se converteu deseguida nun elemento adoutrinador ao utilizar a devandita iconografía como símbolo identitario, de propaganda política ou de prestixio porque a cuñaxe de moeda implicaba tamén un poderío considerable por parte do emisor: a infraestrutura necesaria para a súa distribución, os medios técnicos para a fabricación, a materia prima, o deseño coa mensaxe que se quere amosar e, por suposto, o acordo tácito entre emisor e receptor con respecto ao valor dese anaco de metal. Engadamos así mesmo, a súa transcendencia na economía como ben de intercambio ou medida de valor, para afirmar que é o elemento material máis lonxevo e permanente da nosa sociedade, un ben sociocultural con implicacións e derivacións infinitas. Desde ese punto de vista utilitario as moedas proporcionan un coñecemento holístico ben significativo, cuns valores materias e inmateriais que abranguen case trinta séculos e o sistema monetario segue vixente en todo o mundo. En setembro de 2024 celebrarase, con sede en Galicia por primeira vez, no Museo de Pontevedra, o XVII Congreso Nacional de Numismática, evento que "pretende crear un espazo de diálogo común no que participen persoas especialistas e iniciadas " para establecer "novas dinámicas que garantan a súa supervivencia". Certamente, debemos aproveitar para achegar o coñecemento desta ciencia a todos os públicos, dinamizando e amosando todas as sinerxías transversais que pode xerar en todos os eidos da sociedade debido a esa polisemia, relevancia e séculos de resiliencia.