—O relato afonda na guerra civil. Cal é o papel da literatura na conservación da memoria histórica?
Un papel moi importante. Sempre me gustou que houbera moitos textos que falaran sobre iso. A miña dúbida era se repetir cousas que xa se trataran porque quizais non ían ter esa orixinalidade. Mais sigo pensando que cantas máis historias se coñezan, sobre todo reais, mellor. Como sociedade necesitamos ser moi conscientes da historia que vivimos porque ás veces parece que non nos decatamos de que foi o que pasou.
—Dicía que lle preocupaba que fose algo xa contado. Cal cre entón que é o punto de orixinalidade?
Tense falado moito, pero quizais non dunha persoa que estivera 27 meses agochado nos montes. O protagonista é real, Manuel Canosa Barreiro, é meu avó. Pasouno tan mal que nunca contou nada á familia até que miña irmá e eu comezamos a facer moitas preguntas. Para min foi sobrecolledor o tempo que tardou en ser capaz de enfrontarse a esa situación na súa memoria e como lle custaba verbalizar esas lembranzas. Eu intentei manter ese relato, como el nos contaba ás súas netas o que viviu, como a verdade se lle pode contar a calquera persoa independentemente da súa idade.
—Como comentaba, o relato está baseado na vida do seu avó. Que diferenzas atopa entre escribir sobre a realidade ou inventar outras historias?
Eu o que máis escribín até agora, aínda que estou comezando a centrarme nas biografías, foi ficción. Na ficción son moito máis libre, nas biografías teño que ser máis fiel á realidade. Para min isto era unha débeda que eu tiña co meu avó. Por unha parte, quería ser exacta co que me contara e buscar entre a miña memoria as anécdotas que nos tiña relatado e, ao mesmo tempo, quería poñerme na súa pel, saber o que sentía. Son consciente de que el nolo contaba intentando evitarnos o sufrimento. Eu quería meterme na súa mente para intentar reflectilo no relato.
—É posíbel atopar elementos positivos na narración de historias tan duras?
O positivo que se pode sacar é a capacidade de superación que mantivo ao longo da súa vida. Mais en ningún momento está xustificado. A el tocoulle vivir iso e coa situación social que había puido elixir ir á fronte, agocharse, cambiar de bando... Creo que sendo moi consecuente coas súas ideas e co respecto á vida mantívose firme. Ás veces a congruencia si ten unha vía de escape, pero creo que é completamente inxusto o prezo que se lle fai pagar. El puido saír a diante, superalo, formar unha familia e ser feliz porque dentro de toda a traxedia a sorte quíxolle dar unha físgoa de esperanza. O positivo que saquei é iso. O xeito no que foi capaz de agarrarse a un milagre. Mais non está xustificado todo ese sufrimento, toda a dor, a morte dos seus irmáns... Iso non hai maneira de reparalo.
—Un punto importante do relato é a paisaxe. Cre que se coñece a relación entre os lugares da Galiza co franquismo?
Creo que aínda quedan moitas cousas por descubrir. Creo que se está abrindo ese camiño. Mais penso tamén que estamos no límite. A inmensa maioría da xente que sufriu esa época xa non está. Se foron capaces de transmitilo, quizais algúns descendentes aínda teñen algúns datos, mais cada vez é máis difícil. Quedan moitas cousas por descubrir e non sei se xa estaremos fóra de tempo para poder facelo.
—Nos últimos anos vén de publicar varias biografías. Que historias quedan por contar?
Pois acabo de sacar A Fotografía 51, unha historia que me impactou moito. Como Rosalind Franklin fixo unha descuberta enorme e como foron os seus compañeiros os que levaron o Nobel. Por desgraza, aínda quedan moitísimas historias por contar. Aínda que me gusta facer ficción, pésame a responsabilidade. Queda moito por escribir.
