Lois Patiño reivindica a mirada activa: así é 'Marea', a exposición que o artista inaugura na Coruña

"O visíbel é un adorno do invisíbel, porque o invisíbel non é a negación do visíbel, senón a súa meta". Neste fragmento do diálogo que se escoita en El sembrador de estrellas (título que procede de Antonio Machado) podería cifrarse a obra de Lois Patiño: a busca do invisíbel a través do visíbel, a procura dunha mirada activa que logre ver máis alá da aparencia. "Intento, profundando na imaxe, e subliñando a importancia da duración, da atención cara ao real, que emerxa unha certa transcendencia. Como se a mirada fose regando a imaxe até que florece esa aura que constitúe o invisíbel", explica Patiño en conversa con Nós Diario. O realizador inaugurou na quinta feira a exposición Lois Patiño, Marea, que se pode ver na Fundación Luis Seoane da Coruña até o vindeiro 14 de abril. Unha mostra que xira ao redor de dúas pezas: Hadal, unha instalación composta por un vídeo (Sol rojo), dúas videoinstalacións (Sombra metálica no soño e Corpo de mar) e unha instalación lumínica (Narcosis); e a curtametraxe El sembrador de estrellas. Obras nas que se evidencia esa procura -desde os seus primeiros traballos- dunha mirada que penetre até atopar o que está no fondo da paisaxe. "É certo que a contemplación tende a asociarse a unha actitude pasiva, cando en realidade é todo o contrario. Dentro das correntes místicas, a contemplación sempre se considera esa mirada activa que mencionas", asente Patiño. "Precisamente, nas miñas primeiras curtas, Paisaxe-distancia ou Paisaxe-duración, empezaba a explorar dunha maneira consciente esa posibilidade da experiencia do sublime na paisaxe. E agora mesmo, iso pode conectarse -máis depurado- co que se pode ver na instalación Sombra metálica no soño. Trato de buscar un equilibrio entre abstracción e figuración no que o elemento real xa se metamorfoseou a través desa contemplación activa e dilatada no tempo". Sol rojo, neste sentido, é unha proxección que "explica" a posición na que Patiño quere situar a persoa espectadora, unha especie de limbo entre o real e o onírico no que a percepción do sensorial se amplía. "O certo e que eu sinto o cinema, na súa materialidade, como algo moi fantasmagórico. Entón encaixa perfectamente neste espazo intermedio entre a realidade e o soño, entre a vida e a morte. Creo que o cinema é o medio ideal para explorar este espazo ambivalente. Sol rojo é da época en que estaba experimentando coa inmobilidade -xusto antes de Lúa vermella-, na que traballaba con figuras inmóbiles na paisaxe para explorar a suspensión temporal. Baixo o mar, a inmobilidade non é posíbel, móveste ao ritmo das masas de auga, e iso era o interesante. Son imaxes gravadas durante unha residencia artística en México, onde aprendín o concepto de flotabilidade neutra, cando non vas ao fondo nin flotas. Tes que aprender a encher os pulmóns dunha maneira determinada, o que aproxima esta experiencia á meditación. A idea é diluírte no mar, que é un pouco o que busco sempre cos meus filmes, ese sentimento oceánico que, neste caso era literal". Lois Patiño, camiño de perfección Voces protagonistas Na exposición pódese ver completo o filme El sembrador de estrellas, que a través dun diálogo construído a través de citas de pensadores e poetas, introduce un elemento case narrativo que anticipa, dalgunha maneira, o desenvolvemento de Samsara. "En Lúa vermella xa comecei a explorar lixeiramente a idea de relato e, sobre todo, a convivencia da experiencia contemplativa da paisaxe coa palabra. Son dous elementos que solicitan da persoa espectadora dúas atencións diferentes: unha sensorial e outra máis intelectual. Quería facelas coexistir sen que a palabra, que sempre ten máis peso, imposibilitase esa mirada activa da que falabamos antes. Isto facíao moi ben Marguerite Duras, que nos seus filmes traballa con personaxes que son só voz, incorpóreos, e inspirado polo seu traballo, fun engadindo ao que aprendera das miñas películas anteriores ese elemento verbal, seguindo un pouco a arte que emerxe do budismo zen: os haikus e os koan, eses diálogos que se dan entre o mestre e o aprendiz e que rompen a lóxica dunha forma radical e fascinante". Patiño retoma a idea de Walter Benjamin de escribir un libro a base unicamente de citas doutros autores para crear un absorbente diálogo que, en contrapunto coas imaxes, nos traslada a ese mundo espectral onde se miden a vida e a morte, o material e o inasíbel. "O pensador Georges Didi-Huberman ás veces fai iso, contrapoñer dúas citas de dous autores moi diferentes -Paul Celan e Beckett, por exemplo- , cun resultado poético sorprendente. Quixen que as voces deste filme seguisen esa lóxica disruptiva que leva a lugares moi interesantes, moi fértiles. Como case todos os meus filmes, esta película habita un limbo -entre a conciencia e o inconsciente-cheo de resonancias que perduran na memoria do público". Pero ademais, El sembrador de estrellas está gravada nun entorno urbano, en Toquio, algo que resulta unha novidade no seu cine, que habitualmente escruta paisaxes naturais. Un elemento que lle dá unha curiosa aparencia ao filme, entre Blade Runner e O séptimo selo de Ingmar Bergman. "Neste caso, a idea xurdiu dunha estancia coa miña parella en Toquio. Alí, mentres paseabamos pola noite, xurdiu a fascinación polas luces nocturnas da cidade e ocorréuseme a idea de facer a curtametraxe: durante o día faciamos turismo e de noite gravaba dende diferentes localizacións. Mais se te fixas, a paisaxe aquí está composta case exclusivamente pola luz, o cal polo menos a min me provocaba unha sensación de ensoño, de irrealidade que tamén me levaba a esa experiencia de introspección que habitualmente busco na paisaxe. Foi un pouco escribir con luz na escuridade", conclúe. Lois Patiño triunfa na Berlinale con 'Samsara' Pedro Costa, Lois Patiño e a escuridade "Faime moita ilusión que a miña exposición coincida coa de Pedro Costa na Fundación Luis Seoane", recoñece Patiño, que confesa a súa admiración polo cinema do portugués. "El ten unha vocación máis abertamente política, fixando a súa mirada neses rostros de outsiders da sociedade que rescata do esquecemento da Historia. A miña é máis paisaxística, máis atemporal. O único corpo que aparece é un corpo con vontade de deixar de ser corpo, mergullado na auga. Pero ambos traballamos explorando a escuridade. Hai un diálogo entre ambas mostras moi interesante". Pedro Costa: recuperar o canto, recuperar a palabra