Ler para construír comunidades

“Liamos libros, falabamos de libros, debatiamos sobre libros, e fómonos collendo cariño os uns aos outros”. A Sociedade Literaria e do Pastel de Pel de Pataca de Guernsey (Mary Ann Shaffer e Annie Barrows, Rinoceronte, 2016). Acotío escóitase que a xente non le; que a literatura non interesa. Porén, esa negación desfaise segundo os clubs de lectura xermolan, medran e se estenden formando redes de apoio e confianza. En Becerreá, a Asociación Rente ao Couce sementou “unha actividade cultural sostida no tempo”. Hoxe é o primeiro encontro do seu club de lectura, e xa se apuntaron 7 persoas. Cada sesión mensual será nun bar diferente da vila, cun título en galego. A un tempo, tecen raizame: implican a autoras e autores da zona e combinan os clubs con recitais e contadas. Ler non é só un acto individual, tamén crea comunidade Igual que na Veiga, onde comezaron en novembro cinco mulleres. Agora son sete. Reúnense para merendar. Ás 5. A hora é importante porque lles permite cadrar o horario con outras actividades nun concello de poboación dispersa. Araceli Macías, da cooperativa Outonía, explica que “len moito, rápido e ben”. Gústanlles as historias da súa contorna porque falan do que teñen preto, do que viviron as súas familias. Queren ler en galego, a súa lingua, que non puideron estudar. Cando propoñen títulos, son sobre todo de mulleres da rodeada. “Creo que é unha cuestión de coidados, de poder apoiar desde o club”, reflexiona. En Tui, no club de lectura Tempo de Mulleres, a participación acentúase cando se tratan libros que reflicten dalgún xeito as súas experiencias persoais. Conchi Regueiro, a coordinadora, amósase satisfeita: “todo interesa, de todo sacan sustancia”. Len distintos xéneros: banda deseñada, terror, realismo… “Intentamos que as lecturas sexan variadas, e nunca se queixan”. Ao final, un libro leva ao outro. Unha actividade, a outra. No IES Nº1 de Ribeira, o club de ciencias e a biblioteca crearon o Club de Lectura de Ciencias. Comezaron cun libro informativo sobre xenética, e debateron sobre os límites da ciencia e da ética; seguirán con ciencia ficción para falar de Intelixencias Artificiais e rematarán lendo novela sobre experiencias científicas. “Á rapazada gústalle mesturar literatura e ciencia. Aproveitan para recomendar divulgación nas redes e reflexionar sobre os temas que lles chama a atención”, explica María Rama, a coordinadora. E cando algo lle interesa, a rapazada móvese e constrúe. As alumnas de secundaria do CPI Aurelio Marcelino Rey García de Cuntis crearon por iniciativa propia un club de lectura feminista. Ao comezo tiñan a mesma preocupación que en Becerreá: “só van vir as nosas amigas”. Pero descubriron que había máis compañeiras interesadas. Como acontece na Veiga ou en Ribeira, apuntáronse para aprender, como loita, como empoderamento e para crear un espazo de confianza. Están facendo un fanzine para reflexionar, elas e os demais, sobre que cambiar na sociedade para que a xente se sinta máis cómoda, mellor. En 2019 frutificaron os clubs, como o Entre Liñas da Pastoriza onde concilian familias e traballos das 40 persoas que participan. Encóntranse tras a xornada laboral e integran en moitas ocasións aos máis pequenos da casa. Como explica María López, “parécenos fundamental achegar tanto a lectura como o falar en público a todas as idades”. Igual que as rapazas de Cuntis, na Pastoriza van crear unha publicación de escritura colaborativa; na Veiga, un libro de receitas. En Maceda son 19, mulleres e homes. Empezaron sendo oito. Confesan que o seu reto é aproximarse á poesía, xénero que está dando moitas alegrías á nosa literatura. Tras catro anos de xuntanzas, animan á creación de clubs como unha experiencia enriquecedora, porque “de quen participa sempre se aprenden cousas”. Todas as lectoras resaltan a proximidade das autoras e autores que se prestan a participar nas súas actividades. Aprecian a lectura en colectivo porque amplía, matiza ou consolida a súa propia ollada. Ler convértese nun acto de compartir momentos. Porque se algo as une é a construción dun espazo de seguridade onde os libros levan a falar da vida cotiá, dos problemas e dos lugares que habitan. E con isto, non nos equivoquemos. Non, non todo o mundo le. Hai quen non le porque non lle apetece, ou porque non ten tempo, ou porque non ten xeito de conseguir os libros, ou porque, simplemente, non lle gusta. No entanto o número de persoas que dedican tempo a esta actividade de lecer cada vez é maior, porque ler non é só un acto individual, tamén crea comunidade.