Cousas que esquecemos nos libros

Hai uns meses levei un vello volume histórico que pertencera aos meus avós a restaurar. Ao poñelo en mans do libreiro puiden ver como o sometía a unha curiosa operación. Abríndoo con coidado e colocándoo boca abaixo procedeu a axitalo con suavidade. De dentro caeron unha multitude de cousas sen conexión aparente: un recorte dunha revista que vagamente se relacionaba co tema do libro, un horóscopo para Leo do ano sesenta e pico e unha postal publicitaria dun restaurante-chiringuito que estivo algunha vez ao pé dunha praia de Ferrol. Mesmo téndoo revisado antes, non era consciente da cantidade de cousas que ían dentro, todas elas, ao seu xeito, capaces de contar historias bastante máis interesantes que a temática do propio libro. Tesouros agochados Atopar cousas dentro dos libros é unha actividade que rodea a relación coa lectura de moitas persoas. Nos volumes da casa dos meus avós dabamos con frecuencia con trevos de catro follas e outras plantas fosilizadas que a miña nai e as miñas tías gardaran alí nalgún momento. É fácil identificar na biblioteca da miña outra avoa os libros que foron lectura de verán, pois en moitos deles aínda poden atoparse restos de area. Uns achados modestos e bastante comúns, se os comparamos coa experiencia das librarías de vello: "Dentro dos libros podes atopar de todo. E cando digo de todo é de todo", comentaba o libreiro. O certo é que habería que matizar que todo o que poida entrar entre as páxinas, que non son poucas cousas, especialmente cando o tempo axuda a que se vaian camuflando. Seica non é infrecuente atopar diñeiro que alguén gardou nun sitio tan seguro que conseguiu até esquecer. Fotografías, cartas, documentos publicitarios, entradas a espectáculos ou notas manuscritas están tamén á orde do día. Ao lado disto, case calquera cousa que se poida imaxinar e si, tamén restos orgánicos ou cadáveres de pequenos animais. Calquera persoa que traballase un certo tempo cos fondos dunha grande biblioteca sabe tamén que boa parte disto se dá nos seus volumes. Cartas de amor, notas para unha novela, listas da compra ou vellas tarxetas da mesma biblioteca cincuenta anos antes, escritas nunha caligrafía que xa non se ensina en ningunha parte. Nos últimos tempos reparo moito tamén nos selos das librarías, case sempre pegados na primeira páxina, de onde acostuman a desprenderse. Interésanme porque falan doutra cidade con moitas máis librarías das que se poden atopar agora e permiten trazar unha especie de mapa fantasmal da cidade. Onde buscar agora Pensar que o libro electrónico vai acabar con este tipo de cousas é esaxerado. Pero tamén o é pretender que non está deixando un impacto palpábel e irremediábel na nosa relación cos libros e aínda con moitos deses recordos que acababan dentro deles. Somos unha sociedade que saca fotos cun móbil e ás veces toma notas tamén cun aplicativo. Que xa non escribe cartas en papel e que, en moitas ocasións, le tamén os seus libros a través de dispositivos e consulta outros directamente na rede. Os nosos tesouros e rastros teñen menos posibilidades de ser esquecidos dentro dun volume físico, aínda que non por iso desaparecen e moito menos as historias que contan. Simplemente haberá que buscalos noutros lados, aínda que sexa en lugares tan pouco carismáticos como vellos pen-drives ou bitácoras esquecidas. Podemos consolarnos pensando que nalgunha libraría de vello, alguén axitará suavemente unha nova adquisición e que das súas páxinas aparecerá a sorpresa e a marabilla, lembrándonos que os libros son máxicos por máis cousas que o seu propio contido. Ou reparar que nas bibliotecas de medio mundo debe haber aínda unha morea de tesouros que agardan por unha descuberta ou un ollo que saiba atopalos: manuscritos inéditos, vellas fotografías, publicidade de locais que xa non existen ou entradas a eventos que aconteceron hai décadas. E mesmo outras cousas porque, como di o meu libreiro: podes atopar de todo. Por exemplo, a finais dos anos noventa, nunha gran biblioteca de Florencia, dous empregados repararon nun sobre sen catalogar que asomaba entre varios libros. Ao abrilo, decatáronse de que eran as cinzas de Dante, que levaban desaparecidas desde os anos trinta. Sen dúbida, un final que moitas persoas amantes da lectura asinarían para os seus propios restos mortais e que nos lembra até que punto confiamos as nosas vidas e os nosos recordos aos vellos libros físicos.