Así é a arte que xorde da precariedade na Fundación Laxeiro

Existen poucas dúbidas sobre o papel principal que a Facultade de Belas Artes da Universidade de Vigo xogou nas últimas décadas na evolución da creación artística da Galiza. Nos últimos anos, a propia facultade está renovando esforzos para difundir o resultado deste seu labor a través de diferentes mostras que visualizan o traballo de docentes e alumnado e que teñen como obxectivo calibrar os vencellos entre a sociedade e a Universidade e o papel desta como motor da creación e como dinamizadora cultural. O que hai. Obxecto, materia e o cotián nos tempos da precariedade, unha exposición que se pode ver agora na Fundación Laxeiro, forma parte deste proxecto de divulgación: é o primeiro proxecto realizado no marco do acordo de colaboración asinado pola Fundación Laxeiro coa Universidade de Vigo, que posibilitará un proxecto expositivo anual, realizado por artistas e comisarios/as vencellados á Facultade de Belas Artes de Pontevedra. O acordo normaliza, por outro lado, unha práctica habitual entre ambas institucións, que xa propiciou outras exposicións no pasado. O que hai -que conta con obras de Mar Ramón, Alberto Ardid, Estéfana Román e Julio Catalán- ademais, entra de cheo nunha temática social que atinxe a toda a sociedade: as consecuencias da crise financeira de 2008. Alberto Santos, o comisario da exposición, parte do feito de que, a partir daquela crise, o importante apoio que as institucións lle daban á creación diminuíu dramaticamente, polo que as persoas que comezaban unha traxectoria no mundo da arte -o alumnado da Facultade de Belas Artes de Pontevedra, entre elas- víanse envoltas nun contexto de inestabilidade que facía practicamente imposíbel desenvolver unha carreira profesional coa dignidade precisa. Iniciábase así unha etapa de precariedade que afectou toda unha xeración de artistas e que aínda non chegou á súa fin. 'Do final e do comezo': a arte do futuro exponse en Pontevedra Precariedade e produtivismo "Curiosamente, esa precariedade deu lugar a unha toma de conciencia sobre as consecuencias do produtivismo e da idea de crecemento infinito que rexe a nosa economía", explica Javier Buján, director artístico da Fundación Laxeiro, en conversa con Nós Diario. "É bastante obvio que estamos nun cambio de paradigma e cando entras en dinámicas novas de traballo, asimilas cousas nas que non repararas antes. Neste caso, as artistas fixéronse conscientes da falta de sustentabilidade dun sistema produtivo baseado no crecemento permanente e sobre as posibilidades da economía circular", declara Buján. Esa mudanza nas dinámicas de traballo actualizan, segundo Buján, "algúns dos achados de movementos como a arte conceptual e a arte povera, entre outros, mediante os que estas novas xeracións van construíndo os seus respectivos discursos estéticos e narrativos". Alberto Santos, o comisario da exposición, declara a Nós Diario que "a situación na que traballan estas novas xeracións ten moitos paralelismos coa deriva da creación contemporánea na arte urbana: unha carencia de medios case absoluta que acaba desembocando nunha forma de facer arte máis sustentábel, aínda que sexa dunha forma intuitiva: en moitas ocasións, a toma de conciencia vén como consecuencia da busca de recursos, non como un principio programático". Buján concorda neste punto: "É na propia práctica artística na que moitas destas persoas se decatan da existencia destas problemáticas que van máis alá do mundo da arte". Belas Artes reivindica o seu papel na evolución da creación galega Crítica ás políticas culturais A exposición subliña ese parentesco coa arte urbana adoptando a forma dunha ocupación do espazo que prescinde dos soportes expositivos máis convenccionais (peañas, cartelas, marcos) e que entronca cos parámetros das linguaxes da instalación. Así, a obra de Mar Ramón (Valencia, 1993) toma a forma dun "diario obxectual de pequenos momentos cotiáns", en palabras da propia artista, recollendo nunha instalación de parede obxectos cotiáns e pequenas pezas cerámicas realizadas pola artista, que remiten á súa estadía en Nova York, onde residiu o último ano, como beneficiara dunha bolsa Fulbright. Julio Catalán (Lugo, 1995) propón obras nas que é a presentación a que eleva os materiais á categoría de arte, como os listóns dunha persiana de plástico queimada que o artista atopou nunha casa incendiada. Nunha liña moi similar, Alberto Ardid (Vigo, 1986) cuestiona a noción de obra de arte facendo unha relectura do urinario de Duchamp -talvez unha das obras máis emblemáticas da modernidade- esnaquizándoo e presentándo os fragmentos sobre unha base especular, ou presentando unha peaña como obra autónoma. Estéfana Román (Vigo, 2000), pola súa parte, xoga cos contrastes entre formas orgánicas volúbeis e acabados bruñidos e impolutos, ou entre materiais de refugallo que remiten a unha idea do feminino que se afasta radicalmente do canon dominante na sociedade de consumo. En todos os casos, o que comeza como unha necesidade de subsistencia evoluciona cara á revelación das contradicións socioeconómicas do mundo actual, a través de poéticas que apelan a unha posición ética con respecto ás consecuencias do concepto mesmo de produción. "En certo sentido, esta exposición tamén funciona como crítica ás políticas culturais que sosteñen o mundo da arte, nas que se pasou dun desbalde -case sempre de natureza propagandística- a un abandono que mutila as posibilidades das persoas creadoras", apunta Santos. "A dependencia das institucións e as estratexias para eludila, tamén deberían facer parte da reflexión a que nos leva a arte desta xeración". A arte do futuro asoma no Marco de Vigo Prorrogada até o mes de marzo O interese provocado por este proxecto expositivo, materializado nun fluxo constante de visitantes, na demanda de visitas guiadas e na visita de profesionais do mundo da crítica de arte, o comisariado e a creación contemporánea, provocou que a Fundación Laxeiro decidira prorrogar a súa clausura até o 3 de marzo. "Isto demostra que a disposición cara á arte contemporánea non é tan minoritario como se nos di", declara Alberto Santos. "Se se propoñen cuestións que apelan á sociedade, esta reacciona mostrando curiosidade e interese". Lois Patiño reivindica a mirada activa: así é 'Marea', a exposición que o artista inaugura na Coruña