Andar (e papar) cos tempos

As culturas, todas as culturas, ciméntanse en tradicións que supoñen o alicerce da súa identidade: son elas porque as tradicións que as sustentan fan que sexan elas e non outras, porque esa construción cultural foi reproducida por xeracións e xeracións e representa iso co que convivimos antes de saber sequera que representa un feito diferencial. Na actualidade a globalización masiva, occidental e capitalista na que o mundo se ve inmerso fai que estas diferenzas culturais se vexan minguadas até case desaparecer e que aquelas comunidades que se preocupan polo porvir das súas culturas abracen aínda con máis músculo aquilo que as fai ser; con máis razón cando, como no noso caso, a cultura e a identidade non só están sendo ameazadas pola globalización senón por outra cultura, invasora, que pretende reescribir a súa identidade histórica. Andar cos tempos Mais pór en valor a tradición como o noso principal vestixio identitario non debería significar facelo desde a acrítica ou, cando menos, desde ese punto de vista inxenuo de que as cousas que sabemos anteriores a nós teñen per se unha aura de bondade e pureza que as exime de seren atravesadas por conflitos tamén identitarios, tan transversais como a misoxinia ou a LGTBIfobia. Un exemplo de iniciativa que celebra a tradición desde un punto de vista crítico (e polo tanto xusto) é Andar cos tempos, un proxecto das profesoras de baile tradicional Carme Campo e Chus Caramés no que investigan e educan, tanto a través de palestras como de obradoiros de baile, ao redor da transmisión de estereotipos sexistas na nosa música e baile tradicional. Unha das súas ideas base é que a tradición non debería sustentarse en que as cousas sempre foron así, senón en como queremos que sexan as cousas. Por outra banda, deberiamos preguntarnos de onde procede ese "sempre", se efectivamente hai cousas que sempre foron así ou se, como acontece na maioría dos casos, esas cousas que nós xa comprendemos tradicionais son en realidade unha construción máis ou menos recente e que pode, ou non, responder a certos intereses. Penso agora na gastronomía, ese espazo tan cultural como a música, a danza ou a lingua, e a súa esaxerada cimentación no consumo de carne. Todas as persoas que non consumimos produtos cárnicos sabemos da dificultade de atopar onde comer fóra da casa en Galiza, mais o que chama a atención disto é que a alimentación base do noso país estivo baseada, até mediados do século pasado, en produtos como a castaña, a pataca, a verza, o grelo... A matanza do porco, por exemplo, era unha festa porque se producía unha vez ao ano: existía a celebración porque existía a escaseza. O famoso caldo de gloria rosaliano, por poñer outro exemplo, agregaba –opcionalmente– algo de unto, mais baseábase principalmente en vexetais e legumes galegos, conformándose como un dos pratos máis enxebres da nosa gastronomía de acordo con Cunqueiro, o grande estudoso da nosa cociña. Talvez deberiamos preguntarnos máis de onde veñen os costumes que xa asumimos como propios Hábitos de consumo A relación identitaria entre Galiza e o consumo de carne ao eito é recente pero, ademais, está tamén sostida nunha relación antropolóxica entre a carne e a matanza do animal e a masculinidade hexemónica que non é exclusiva do noso país. De feito, segundo o último estudo sobre hábitos de consumo alimentar The Green revolution, máis do 80% das persoas que non consumen carne ou que só a consomen puntualmente no Estado español identifícanse como mulleres. Recordemos esas moi gráficas declaracións do 'chuletón ao punto' ante a campaña estatal en prol da redución de consumo de carne de 2021 e o aluvión de críticas da extrema dereita que non concibe, por suposto, unha construción identitaria que non estea baseada –en primeiro lugar– nunha concepción violenta da relación entre especies e –en segundo lugar– na opulencia, un consumo de todo menos tradicional que obedece a hábitos de consumo tardocapitalistas que ben poderían acontecer aquí ou no berce do liberalismo, os Estados Unidos. Recordemos tamén, que sen pretender facer avogacía en contra da existencia das festas gastronómicas tradicionais, devorar churrasco non é máis galego que comer un revolto de cogomelos, ou un guiso de patacas con grelos, ou uns pementos de Herbón, como tampouco representa un consumo de maior proximidade que este. Talvez deberiamos preguntarnos máis de onde veñen os costumes que xa asumimos como propios, a que obedecen estes hábitos e que outras identidades poden estar influíndo no seu construto; comezar a andar (e papar) de noso, mais facelo tamén cos tempos.