A confianza

A publicación de libros baséase na confianza. Principalmente, porque os obxectos que se poñen no mercado só son avaliados moito despois da transacción económica. Mercamos obras das mesmas persoas porque sabemos que nos poden gustar, fiámonos das recomendacións se acertaron algunha vez e, en moitas ocasións, confiamos nas coleccións ou nas editoriais aceptando que hai un traballo de escolla activa de fondo. Sobra dicir que moitas veces estas confianzas son defraudadas: non imos gustar de todos os libros das mesmas persoas, as recomendacións fallan ou están influídas por escuros intereses e, moitas veces, as editoras publican o que lles cae nas mans, sen reparar moito no seu contido. Porén, aínda que poidamos perder a confianza nalgún destes elementos, hai un que acompañará sempre o feito de abrirmos un libro: a crenza de que atoparemos un contido moi próximo ao que quen asina quería ofrecernos. Por suposto, salvo erro. E aínda que eses erros, que ás veces só aparecen cando estamos chegando ao final, tamén se presenten con certa frecuencia. Corrección editorial No mundo editorial galego é un clásico atopar edicións pouco corrixidas ou non corrixidas en absoluto. Tan frecuente, que a propia crítica chegou a valorar as grallas como un elemento literario, capaz de transmitir malestar e precariedade. É algo que se relaciona coa historia tremendista d'A Esmorga de Blanco Amor, aínda que o malestar e a precariedade procedan sobre todo da situación dunha lingua asediada, máis preocupada por manterse viva e poder publicar libros que por facelo seguindo boas prácticas. Aínda hoxe é do máis habitual topar con grallas e decisións cuestionábeis na maior parte das editoras galegas, algo do que en tempos se responsabilizaba os autores e autoras, e que hoxe relacionamos máis ben co precario estado do mundo da corrección editorial, un dos elos máis febles da industria. Lembro ter nas mans unha edición de Circe e o prazer do azul de Begoña Caamaño. Non se decataron? A revisión editorial tampouco, ás veces os erros máis grosos son os máis evidentes, aséntanse alí onde ninguén os espera, como a portada ou o lombo. Claro que escribir nunha lingua con varias propostas ortográficas tampouco axuda nestes casos. A 'Biblia Pecadora' editada en Londres en 1631 non sería lembrada se non cometese o erro de mudar a prohibición dun dos mandamentos: "Cometerás adulterio" Na historia da edición hai erros emblemáticos e incribles de entender escondidos á vista de todo o mundo. A "Biblia Pecadora" editábase en Londres en 1631 e non sería lembrada se non cometese o curioso erro de mudar a prohibición dun dos mandamentos. "Cometerás adulterio" recomendaba, esquecendo o "Non" inicial para terror dos seus editores, que tiveron que enfrontar un proceso e a destrución de case toda a tirada. Obviamente, as poucas que se salvaron teñen un gran valor económico, un dos paradoxos destas cuestións. Finais alternativos A escritora Anxos Sumai conta nun dos seus libros como leu Rayuela por primeira vez nunha edición defectuosa con só unha páxina impresa de cada dúas. Unha vez dentro do xogo formal de lectura que propón Cortázar, no que podes escoller que capítulo seguir lendo, aquilo de que houbese moitas páxinas en branco non parecía tan estraño. É un dos principais perigos dos erros de edición: ser confundidos coa normalidade. A publicación de Moby Dick en Europa foi recibida con duras críticas: era un libro denso cun final absurdo. E tiñan razón nisto último, principalmente porque a edición europea circulou mutilada, sen o epílogo final que dá sentido a toda a narración do protagonista. A evolución das ferramentas de edición non fixo desaparecer estes erros, nalgúns aspectos, aínda os fixo peores. Melville sufriu ver unha obra sen o final, pero nunca topou cun manuscrito de traballo editado no seu canto. Algo así acontecía nun novo incidente entre as dúas beiras do Atlántico, a edición británica de Freedom de Jonathan Franzen tiña que ser retirada en 2010. Os editores europeos imprimiran unha versión previa, sen corrixir, chea de grallas e mesmo con decisións alternativas. Dise que cando o libro editado chega ás mans de quen o escribiu acontece algo máxico que consiste en que o abren pola peor gralla de todas. Seguir pasando páxinas e seguir atopando máis erros debe ter un punto pesadelesco. Mesmo nun mundo cada vez máis complexo, e no que os textos tamén circulan mediante copias informais menos coidadas que as feitas editorialmente, seguimos facendo uso desa confianza. Polo menos até que demos cun libro con páxinas de menos ou cun final alternativo que non recoñezamos.