As modalidades e proxeccións que manifesta o entroido galego, en súas diversas xeografías, mantense nun sobresaínte esplendor do noso barroquismo que convive con ese surrealismo estético. Posuíndo unha enorme transcendencia pese ás animosidades inquisidoras da Contrareforma, que mantivo exclusiva e privilexiada persecución das festas e dos banquetes populares do medio rural, onde se sospeitaba que se transgredía a coresma comendo carne de porco. Aplacando o alborexar das festas de entroido, que postulaban por unha crítica contra os poderes establecidos e usurpadores de seus dereitos e liberdades. Mais en coresma todos comían carne, nun ámbito de maina hipocrisía, uns nos grandes pazos señoriais e outros nas suculentas reitorais.
E os plebeos na clandestinidade dos seus cortellos. Aquela persecución a podemos resumir nestas palabras que o Padre António Vieira manifestou contra o entroido: "Foi o tumulto do Carnaval... gosto e apetite depravado, intemperanças de gula, enfim Carne". Claro que o Padre Vieira, filósofo portugués, humanista e predicador xesuíta, era un produto exaltado do século XVII, que procurou a verdade e a liberdade, quizais non comprendeu ben o carnaval do Brasil, exaltado pola unión de confrades indios, negros é brancos, metidos no “apetite depravado”, do sexo, das danzas, das críticas e das mascaradas contra eses poderes que impoñían ditame inquisitorial. Era a expresión libertaria dos escravos contra aquelas drásticas prohibicións que a moral da Igrexa e a alienación do poder monárquico impoñían aos sucumbidos plebeos.
Os que propiciaron o entroido ribeirao chantadés non permitiron que engulisen a súa autenticidade e optaron polo disfrace e polas carantoñas, mostrando unha vez ao ano un espectáculo crítico, cívico e defensivo, descarnando a súa vida íntima e escarnecendo aos outros (a tantos outros), daqueles que tiñan prestixio en dominio e nugalla, partillando os froitos que non traballaran. Santiago da Riba, Nogueira de Miño, Camporramiro e Vilauxe, son as parroquias que poñen en acción a seus peliqueiros que flúen e corren por inhóspitos camiños e lugares, de tantos convivios e destinos. A tradición sempre superou atrancos; esquivou cheiros de cobizosa santidade. Os ribeiraos foron capaces de conformar un espectáculo fundamentando no secretismo crítico, verdades que concentraron conciencia no tufo das metáforas e desas parodias que expresan os peliqueiros, os maragatos e os danzantes. Quen os observe decatarase que van alén dun simplismo costumista e dunha parodia particularmente moi nosa. Aí están as metáforas que afondan como cravo quente na ánima do pobo, onde emerxen parábolas que os mimos revelan no cimbrar das campaíñas. O entroido ribeirao aínda alivia o peso das culpas inmerecidas.
A práctica coresmal a impuxo o cristianismo polo século II, imitando e lembrando a reclusión e abstinencia de alimentos de Xesús no deserto, reparando prácticas mosaicas e que, en parte, entran en contradición co di San Paulo, na Primeira Epístola a Timoteo 4, 2-4: "Extraviados por raposeiros argallantes que teñen cauterizada a súa conciencia. Estes prohibirán que a xente case e coma certos alimentos sendo así que Deus os creou, para que con gratitude os coman os que cren que os coñecen de verdade. Porque todo o que Deus creou é bo e nada é rexeitable, cando se come con gratitude". No I Concilio de Braga hai un apartado sobre os legumes e as carnes, que di: "Que os clérigos non se absteñan de comer carne". A abstención de comer carne e facer xaxuada comezaba no mércores de cinza, nesa "feria quarta im capite jejunii", ou comezo da "Quadragésima" que implicaba para o transgresor deses días de vixía diversas penas entre elas a capital. Como aqueles saxóns cristianizados que Carlo Magno executou por comer carne en coresma.
Lembro aquela estremecedora lenda que lle aconteceu a Claudio Pichón, así nomeado, que en coresma comía pombos e o Venres Santo comeu varios porcos, e cando estaba na mellor degustación un anxo talloulle a cabeza. Isto contábase na miña infancia, na terra de Chantada, como escarmento divino. Anos despois, lendo unha narración de Voltaire, resulta que Claudio Pichón, o dos contos chantadeses, era unha derivación do labrego francés, Claude Guillon, que en 1729 os inquisidores o asasinaron por comer un becerro en coresma. Non sei como chegou esta lenda a Galiza, como se adaptou esta realidade macabra dunha xustiza licenciosa e criminosa. Mais non deixa de ser un patético exemplo de universalizar un castigo no formato moralista de converter o crime en temerosidade.
