Non lembro cando o coñecín, talvez no limiar da década dos 90, mais si lembro unha das nosas últimas conversas, aquela en que lle pedín que escribise sobre a xeración literaria que compartimos e da que el tiña unha visión ben distinta da que repiten as historias da literatura. Dicía que non concordaba, que as liñas que trazamos coa nosa obra deseñaban outro panorama, outro entrelazado de voces que non se sostiña nunha división por décadas. E eu, que fun descubrindo nos seus ensaios literarios a agudeza da súa análise, pedinlle que fose el quen abordase esa revisión necesaria, sabedora de que atinaría como tantas outras veces atinou, malia que os seus estudos, a súa obra non tivese a repercusión que merecía. De certo porque foi absolutamente humano, incapaz de se acomodar, xeneroso até o extremo de arriscar “aquilo que máis preza, a vida, / polo pracer de que acribillen o seu nome / os que non teñen siria para rematalo”.
Ao saber do seu pasamento procurei As cinzas de Passolini, talvez o seu testamento poético, un libro desde o que nos interpela.
Nas primeiras lecturas, quedei prendida das imaxes dos lugares que eu tamén visitara, como aquela dama do Alicorne pola que din volta para determe unha vez máis ante a súa visión. Nas seguintes lecturas pregunteime o porqué do título, se acudir ás cinzas do cineasta morto era unha forma de inquirinos sobre a realidade: temos vontade de responsabilizarnos?, preferimos a comodidade da mentira do crime paixonal ou estamos dispostas a pescudar aínda que saibamos que pagaremos un prezo, como Passolini pagou por advertir sobre os perigos do fascismo?
“Volvamos ao presente. Falemos... do deus castigador de gaza e de gomorra... Vaiamos comprendendo... Tendo en conta que hoxe / non vale nada unha vida, / como cotiza a conciencia?”
Alí, neses derradeiros versos que nos entregou, está o seu mellor autorretrato: “un tirador emboscado / que dispara con dúbidas onde outros poñen balas.”
Lede a Millán e ti agárdanos emboscado, camarada!
