Estas dúas datas contiguas marcan acontecementos ben relevantes na historia contemporánea da Galiza e de Portugal. A de hoxe, 26 de Abril, na dimensión lata da contemporaneidade, pois nos leva a 1846 e á revolución que se iniciou o día 2 en Lugo e culminou coa execución, sen nen sequer a formalidade de xulgamento, dos denominados Mártires de Carral: foi esta vila a que coñeceu a súa fin e onde se ergueu, en 1904, o monumento que preserva a memoria do levantamento e a ignominia cometida coas vítimas. A Galiza aparece claramente (Antolín Faraldo) como suxeito político e como referencia da loita e da reivindicación. Así o captaron e evocaron nomes centrais dos Restauradores, como Murguía e Pondal. Escrebe o primeiro, en Los Precursores (1885): Cuando abrí mis ojos á la luz de la inteligencia, no solamente llevaba Galicia, sangrientas y á la vista, las heridas que un inicuo desprecio había abierto en su costado, sinó que en tristísima tarde presencié la derrota de los que se decían sus defensores. No se habían hecho aún los últimos disparos, cuando ya sentí que en mi alma de niño se levantaba el sombrío despecho de los vencidos, y algo parecido al vago deseo de la rehabilitación y de la victoria. Al calor de los años crecieron las ansias de conseguirla. Fueron aquellos unos hermosos días, que tal vez no amanecerán de nuevo para ninguna de las almas enamoradas de Galicia: tantas eran las esperanzas concebidas, tanta la seguridad de que habían de realizarse. En 1899, Eduardo Pondal rememora o evento en poema ad hoc que é asemade un apelo aos connacionais do seu tempo: Cando mo referino, / sendo cándido neno, / a execución odiosa / do bárbaro decreto, / non chorei, non, quedei como estantío / diante do oprobio duro e ferroento. / Durmide, héroes, durmide, / que vos conceda o ceo / un doce e brando sono / de tanta infamia exento; / durmide o eterno sono, non sabades / da patria o oprobio duro e ferroento. / Que s´á vida volvérades, / certo, eu teño por certo, / volvérades da cova / ao doce sono eterno, / por non ver, abafados de vergonza, / da patria o oprobio duro e ferroento.
25 de Abril de 1974: a revolução dos cravos, facho de esperanza tamén na Galiza, nunha época, por certo, onde a intercomunicación galego-portuguesa era máis intensa e informada do que hoxe (ou, ao menos, esa é a impresión que eu teño). Xa puidéramos ver e ouvir por aquí José Afonso, Fausto, Luís Cilia... A imaxe do caravel ou cravo no fusil dos soldados deu a volta ao mundo, e eu quero agora rememorar a súa orixe. Ouvinlla por vez primeira á miña amiga Manuela Tavares, a presidenta de UMAR (União de Mulheres. Alternativa e Resposta), hai xa moitos anos. A traballadora Celeste Martins Caeiro (de nai galega, para variar) acudiu aquela quinta feira, como cada día, ao seu traballo nun restaurante de Lisboa, que nesa data celebraba o seu aniversario e tiña previsto oferecer ás mulleres un caravel e aos homes unha bebida (ano 1974, non esquezamos). Non foi posíbel, por todo o que estaba a acontecer, pechou, e o dono permitiu ás traballadoras levaren os cravos. Celeste, na rúa, foi captando a grande novidade que abatería a ditadura. Un soldado pediulle un cigarro. Non tiña, non fumaba. En troca, ofereceulle un cravo, que el depositou na boca do fusil. Velaí a orixe de tan simbólica imaxe, que, xunto coa canción Grândola, se fixo emblema da Revolução de Abril. Foi recoñecida como merecería Celeste? Ignóroo. O cravo político murchou, sen dúbida, mais a memoria continúa viva.
