Ninguén negará que o turismo é unha fonte de ingresos económicos: énchense os hoteis, os apartamentos e cuartos de aluguer; os taxis non paran, os autobuses van cheos e encheríanse máis avións se os houber; as persoas de paso, van de quenda en quenda, diante das casas de xantar, na entrada da catedral ou dalgún museo. Falo de Compostela e de Tui.
A cidade está chea de xente, arredada de nosoutras, as súas moradoras, se cruzar unha palabra connosco é un milagre; xente que chega con todo trazado, sen ocasión para saír do guión, xa que para fuxir, hai que querer, tamén para nos coñecer un pouco e deterse. É xente que mentres vai de paso pode mercar un xeado ou un recordo para levar, unha lembranza que non sempre vai ter que ver coa cidade, nin tan sequera coa comunidade autónoma en que se atopa, cada vez menos comunidade e menos autónoma. As pausas están pactadas e o do xeado é a digresión programada do discurso.
Si, querida Luísa, moita xente vai de paso e moita a que chega polos diferentes camiños; todos conducen a Compostela e atravesan vilas e aldeas coa ollada fixa na meta. Moi lonxe o tema da viaxe clásica onde o importante era o que se aprendía no camiño; desenredando os problemas que xurdían no camiñar, crecíase. Pouco vai saber de nosoutras quen se achega para entrar na catedral e recibir unha Compostelá; aínda me segue a sorprender esta nova peregrinatio que non descobre que nas terras da Galiza por onde pasan se fala outra lingua que é o galego. Non baten para nada na nosa propia identidade.
É triste, como é que moitas persoas van marchar co guión ben rematado sen visitar a Colexiata do Sar ou a escaleira de San Domingos. Mais tampouco saberán como comemos, como cantamos, nin cantarán connosco, se non se deteñen.
Non saberán en Compostela como era realmente o Hotel Suízo, nin como era de entrañábel o Derby, como nos pelexabamos para conseguir unha mesa na fiestra, fiestras ás que hoxe se lles dan as costas.
Gustaríame saber onde foron parar aqueles mobles, a madeira que mudou en cemento. Tampouco poderán imaxinar como sabía o café no Azul. Luísa, hoxe do vello Azul non fica nin o nome e alí véndese un bo xamón, de fóra. Tamén outro tipo de cociña e un novo nome ocupa o que era o restaurante Asesino, que levaba fechado anos. Hai lugares que forman parte do patrimonio das cidades, da vida das persoas, son historia pousada no seu interior e nos nomes polos que os chamamos. Non se pode atentar contra eles, con transformacións innecesarias e que magoan a súa historia, todo por obedecer a un novo concepto de explotación.
En Pontevedra o café Carabela mantén o nome, marcharon os móbeis e o mural de Conde Corbal que abandonou a vida cívica pola reserva gardado nalgún lugar, será polo novo concepto. En Tui o Café Aloia, desde 1833, está fechado e é unha vergoña na rúa a súa imaxe actual, unha dor imaxinar a couza a relar na madeira do interior. Outra dor que o célebre e vello Hostal Generosa mudase o seu nome polo de Pensión La Corredera, cantas historias vividas nos seus cuartos, antesala do exilio tantas veces.
Luísa, é como se os teus poemas que conforman, coas fotografías de Maribel Longueira, un libro, O papagaio, un tesouro difícil de atopar, se publicasen sós, sen o diálogo entre a imaxe e a palabra.
Claro, que en todo isto, a xente que vai de paso non vai pensar.
