Tiven o pracer de acompañar Cesáreo na presentación do seu último e orixinal poemario. A árbore que dá as lágrimas de Shiva fala, precisamente, das lágrimas de Shiva, dos seus atributos, das penas e ofrendas da humanidade á deusa, ao deus. E tamén trata da parte masculina e da feminina, dese ser un/unha na orixe.
Conta a lenda que cando Shiva espertou despois de meditar mil anos e descubriu as penas que sufría a humanidade rompeu a chorar e das súas lágrimas naceu a árbore Rudráksha, que ten unha sementes azuis, da mesma cor que a divindade.
Estamos diante dunha obra longa, meditada, escrita en prosa poética. Contén 70 apartados cun breve glosario e unha cartografía, para situar algúns dos poemas en determinados espazos. Os lugares sinalados van marcando a estrutura, como nun caderno de viaxes. Ten especial importancia a viaxe en tren, tamén o que se ve no interior ou desde a xanela. As paradas que marcan a viaxe, desde Liáns (Oleiros), Mumbai até Benarés (Varanasi), son diferentes momentos da viaxe interior da voz poética, como paradas reflexivas, e tamén actos.
A viaxe ten o sentido literario clásico de formación; o importante non é a chegada senón a aprendizaxe, a transformación interior. A voz poética que se despraza chega ás portas da morte e sabe que tamén chega ás portas da vida, da condena do eterno retorno, da reencarnación.
Este libro obríganos a pensar na obra anterior do poeta, en que a voz poética se mergulla nun territorio que descobre, fuxindo dos estereotipos e preconceptos que constrúen as civilizacións de fóra, da ollada eurocéntrica. A árbore que dá as lágrimas de Shiva nace da desposesión, de desaprender. O poeta non é un turista, é un viaxeiro, un explorador de si propio. E constrúe a voz poética como as exploradoras feministas de territorios e de corpos.
Na longa traxectoria literaria do autor a viaxe convértense en materia poética e tema. Así acontece na Árvore das sete palabras, no Caderno do Nilo ou n’As bolboretas do Mekong. Hai unha querenza en Cesáreo de que a lingua se revitalice, de que o espazo literario alleo se transforme cunha ollada comprometida con todos os pobos. E volvemos tamén achar o eu da infancia, ese eu que nunca se desprende da voz poética que viaxa. A curiosidade e o desexo de saber que move e ilusiona o eu neno convive en perfecta harmonía co eu contemplativo, que demostra que a viaxe tamén precisa da parada.
Na suma deses eus aséntase a voz poética, capaz de afondar desde as súas cicatrices nas que deixan as lágrimas de Shiva, azuis, como a súa pel, esa beleza ferinte, que conmove e que as palabras poéticas atrapan desde unha relixiosidade profana e a convivencia coa natureza.
No inicio do libro está ese desexo da orixe e a procura, tamén da linguaxe: “Balbuzo palabras non ditas. Que busco? Vin aquí para desaprender”. Kali fai de guía como a meniña gaiteira os Cantares, como Beatriz a Dante: “Es a que habita as dúas metades do meu corpo”/ “Sen ti non serei máis que aquel que fun”. Desde o inicio son evocadas as persoas da infancia, como a figura da avoa.
A obra obríganos a encarar unha realidade nova: a viaxe inédita que nace do encontro das dúas viaxes, a que presenta o autor e a da propia persoa lectora.
Atravesamos paisaxes e figuras humanas. Asistimos a un mundo de danzas, ofrendas, teas, cores e alfaias. Sentimos o recendo do sándalo, xasmín, incenso, do lume renovador, da bosta das vacas. Visualizamos a elegancia da garza, os cantos dos paxaros, o triscar das cabras, o batuxar da chuvia. E acompañamos as mulleres invisíbeis, as intocábeis, as que traballan en crequenas, a rapazada que vai á escola. E volvemos a nós, para fundir o espazo exterior co interior. Así é como se evoca desde o espazo ignoto o espazo coñecido, que lle é propio. A vella nai da familia é como Mamá Teresa que levaba dous cuxos á feira do Carballiño.
En resumo, dispoñámonos con esta lectura a realizar unha viaxe con todos os sentidos, un libro para ler devagar nos longos estíos de Liáns, ou do Irixo, de onde todo parte.
