Coñecín ao Paco Souto un chuvioso sábado de marzo do 2013. Convidárame a participar na celebración dos oitenta anos do inicio das obras do porto de Malpica e, de paso, presentar o meu traballo O mar e a memoria: o expediente Armesto, un ensaio publicado un ano antes por Edicións Laiovento no que tentei describir a importancia do porto de refuxio para a vida dos malpicáns, así como o asociacionismo mariñeiro, a afección republicana e as consecuencias da sublevación fascista de xullo de 1936. Tamén as fuxidas cara Francia, escapando do terror, de varias ducias de persoas da vila nas lanchas Montevideo, San Adrián e Rocío. O Souto entendeu que o pretexto era inmellorábel.
Aquel 16 de marzo os actos arrincaron na mañanciña. No mercado foi inaugurada unha exposición fotográfica que mostraba a historia local ao longo de seis décadas, dende principios do século XX até os anos sesenta. O comisario do acto foi Xurxo Alfeirán. Con el estaba Paco Souto, presidente da Asociación Cultural Caldeirón, organizadora da xornada.
Nós partimos de Compostela cara Malpica despois do xantar. Lembro que chovía sen parar. Xunto a miña compañeira recollín no coche a Francisco Pillado, o meu mestre, o meu amigo e editor, entón director de Laiovento. Tamén viaxaba Noli, a súa dona. E deste xeito, os catro dirixímonos a Malpica. Cando chegamos, estaba agardando por nós Paco Souto na porta da confraría, o lugar elixido para aquela presentación.
Aquel home corpulento, a quen non coñecía máis que por correos electrónicos e chamadas telefónicas, sorprendeume. A súa ollada era a un tempo dura e doce. Dura por percebeiro e doce por poeta. Mais o seu sorriso limpo, infinito e sincero non desapareceu da súa faciana en ningún momento.
A súa ollada era a un tempo dura e doce. Dura por percebeiro e doce por poeta
![Publicidade 195255]()
O Souto abriu o acto e aquilo foi para min un agasallo: as súas palabras estaban ateigadas de xenerosidade e agradecemento pola nosa presenza. Iso sorprendeume: nós éramos quen tiña que estar agradecidos! Entre moitas das súas axeitadas afirmacións lembro unha que, máis ou menos, viña a dicir: Malpica non se entendería sen o seu porto. A seguir foi Pancho Pillado quen reivindicou a importancia da memoria e a necesidade da súa narración. A continuación, eu (que estaba acojonado ante un auditorio para min excesivo en número) fixen o que puiden... Cando rematou o acto, moitas persoas achegáronse para dicir que eran o neto, o sobriño, de fulano, que fuxiu na dorna e que o seu nome aparecía no libro... Algunha choraba agradecida e o sorriso do Paco esvaecíase.
Cando nos despedimos, o Souto achegouse e díxome: “Os Tres Tenores son pouca cousa ao lado dos Tres Franciscos...”. E volveu sorrir. Fóra, caía auga a chuzos.
