Foi fugaz o seu tránsito pola vida, mais non inútil; soubo, desde moi novo, achegarse en voz baixa á esencia do poema, ese enigma que emerxe fugazmente do silencio, e que consiste en declarar un lugar para as cousas. Soubo tamén que a linguaxe era un río claro, a conciencia da fugacidade dos rostros que se perden nos espellos, na auga da clepsidra, no mar do Ulla.
Atendía polo nome de Eusebio Lorenzo Baleirón; naceu hai agora cincuenta anos, o 25 de xaneiro de 1962, na aldea de Tarrío, entre o millo e a néboa. Xogou, como os rapaces doutrora, á buxaina e á estornela, a converter latas de conservas en bólidos veloces, cascas de noz en naos senlleiras; logo medrou, acudiu no Celta ás aulas de Padrón, coñeceu no instituto o maxisterio entusiasta de Bernardino Graña, prendeu os ollos en lecturas que o fixeron viaxar desde as brañas de Laíño ata as terras do confín do mundo, alí onde se albisca a arquitectura imaxinaria do Pazo das Espigas Vermellas.
En Santiago, 1980, comeza os estudos universitarios de Filoloxía; chegan as noites de conversa en Compostela, o encontro feliz con decisivos compañeiros de viaxe na común paixón literaria: David Pérez Iglesias, Paulino Vázquez, Román Raña Lama, Anxo Quintela… E unha ansia consciente por lle dar un pulo renovador á poesía galega, afastándoa das augas estancas do socialrealismo. E dese devezo xuvenil van xurdindo un monllo de versos introspectivos, a un tempo existenciais e simbólicos, cunha voz que rescata da sombra o rastro das cousas efémeras, atoutiñando camiños de regreso a través da memoria, ese poldro cego das montañas. Pero de fondo, como un corvo pousado na corda do horizonte, agarda a Morte, sempre presentida.
Máis alá dunha trama simbólica de máscaras e espellos, que transita entre Borges e Cunqueiro, entre Otero Pedrayo e Fernando Pessoa, existe no devir da poesía de Eusebio unha paisaxe luminosa de fontes e cerdeiras, de beleza fuxidía que ofrece froito e se converte en suco, en promesa de pan para un futuro incerto; e nese ámbito de claridade acontecen nomes que permiten soñar un efémero triúnfo sobre a fugacidade do Tempo: Asunción, paxaro de prata nas fontenlas e Flavia, sombra da árbore máis vella.
Houbo tamén na existencia de Eusebio un fecundo diálogo coa cultura portuguesa, colaboracións certeiras nas páxinas de Dorna e Grial, recitais colectivos de homenaxe a Rosalía de Castro, artigos ensaísticos e premios literarios e, de modo paralelo, as primeiras horas de docencia nun instituto do Carballiño. E desde principios da década dos oitenta o poeta de Dodro vai conformando unha traxectoria poética que ofrece unha sólida madurez expresiva nun ciclo editorial que comeza con Os días olvidados (1985), continúa en O corpo e as sombras (1985) e remata en libros xa póstumos como A morte presentida (1988) ou a definitiva Gramática do silencio (1996). E como brinquedo narrativo, pequena alfaia de ourive, ofrece a un público máis novo as estampas de O libro das viaxes e dos soños (1986), travesía iniciática polo reino sen fronteiras da tradición oral e do universo cunqueirián.
En decembro do ano 1986, o corpo de Eusebio entrégase definitivamente ao silencio; pero a consciencia plena da morte, esa tenue carícia que desencaixa os rostos, vén sendo asumida polo eu lírico no que se desdobra o poeta cunha actitude de sereno estoicismo:
Como as últimas gotas da clepsidra
repasando os instantes
estarán os poemas por cidades
desertas e por bosques;
e este corpo de meu caendo grave
no fondo do seu ventre
incesante
como o gran no torrón caendo incerto.
Fican, como testemuño do seu tránsito entusiasta pola literatura e a vida, unha colleita de versos afortunados, íntimos e melancólicos, sen exhibicionismos retóricos nin faramalla culturalista. Fica un microcosmos introspectivo onde as palabras tratan de expresar o enigma da existencia, de atraparen por un instante os nomes exactos da luz. E fica tamén un autorretrato primixenio, un rastro de inocencia que nos devolve un vestixio do paraíso, un fogar soñado entre o millo e a néboa da casa de Tarrío:
Un home que desperta
a primeira mañá do mundo
vai recollendo como un neno
as últimas palabras de algún deus
Ese rapaz de Laíño que foi procurando os límites da linguaxe para pousar nas páxinas dos libros un recendo a camelias molladas.
E nós, agora que o concello de Dodro vén de convocar a vixésimo quinta edición do certame poético que lembra o nome do poeta, convidamos de novo á lectura dos seus versos, para salvar as palabras máis antigas do espolio dos anos.
As palabras de Eusebio, vagabundo das estrelas.
