A suba da temperatura nas rías galegas pon en alerta científicos e sector do mar

Dúas imaxes marcaron o inicio do verán na Galiza. Unha, as miles de navallas mortas que apareceron en areais do Grove e da Illa de Arousa, na ría de Arousa. Outra, praias das Rías Baixas e da Costa da Morte con fama de ter augas xélidas —"metes o pé na beira e parece que che cortan os nocellos", en descrición dun veciño habitual do rianxeiro areal de Tanxil— cheas de bañistas. As dúas imaxes parecen responder ao mesmo fenómeno: un aumento da temperatura nas augas galegas. Un fenómeno que se ben foi rexistrándose ao longo destes anos, alcanza neste 2023 un punto álxido. "Na ría de Vigo rexistrouse en maio unha temperatura de 20 graos. Nunca se alcanzara ese valor, é unha marca histórica", apunta a Nós Diario o biólogo mariño e investigador Ricardo Castro. A referencia a maio non é gratuíta. Foi o pasado mes de abril cando os científicos detectaron que os valores rexistrados nas augas eran superiores ao normal. E iso foise reproducindo até o de agora. Os datos de Portos do Estado apuntan como a boia de Bares (en Estaca de Bares, Mañón, comarca de Ortegal) recolleu unha temperatura en superficie no mes de xullo de 19,4 graos, o que supón máis dun grao que a do ano pasado (18,3). Na boia de Silleiro —ao sur da ría de Vigo— o pasado mes de xullo deixou unha media nas augas de 18,3 graos, cando en 2021 foi de 16,6. O cambio climático está mudando a verde a cor dos océanos A cuestión de se estamos ante un fenómeno puntual ou ben ante unha realidade que veu para ficar semella non xerar moitas dúbidas, nin entre persoas expertas nin no sector do mar. "É unha anomalía, que fai parte dun fenómeno máis amplo, que se notou coas altas temperaturas de semanas atrás no Atlántico Norte e coa escaseza de vento norte", di Castro. O vento norte é o 'motor' dun fenómeno propio das rías galegas, o afloramento, que explica tanto que as augas destas estean habitualmente frías —ao redor de 16 graos— como a riqueza marisqueira e pesqueira das mesmas. Estes ventos retiran a auga superficial das costas cara ao océano aberto e favorecen que ascendan augas máis profundas, que están máis frías, e son moi ricas en nutrientes. "Desde hai uns anos o afloramento non é o que era e iso preocúpanos polo que pode supor para o cultivo do mexillón", indica Antonio Dios, un dos portavoces do sector mexilloeiro. A suba de temperatura nas augas tamén preocupa a Basilio Otero, presidente da Federación de Confrarías. "Parece que este cambio non ten marcha atrás. Precisamos actuar. Hai moita preocupación no sector do mar", manifesta a Nós Diario. Unha das consecuencias do aumento das temperaturas é sobre os propios recursos das augas galegas. Hai especies moi sensíbeis aos cambios de temperatura, como a navalla, a ameixa babosa ou o berberecho. Outras, como a sardiña, emigran cara a zonas menos cálidas, e con elas van os seus depredadores, como o bonito. Estudos científicos do CSIC, Centro Superior de Investigacións Científicas, advirten do impacto do incremento da temperatura nas rías galegas sobre moluscos como o mexillón. O cambio climático tamén afecta o patrimonio monumental: así dana o granito Pola contra, este fenómeno de aumento da temperatura das augas, que se está a dar en todos os mares e océanos, traen até a Galiza especies até o de agora descoñecidas na nosa costa e rías como a Chimaera monstrosa, o Epinephelus marginatus ou o Lampris guttatus, entre outros. "Agora aquí pescamos corvina, o que era impensábel hai uns anos, é unha especie de augas máis quentes", sinala Otero. En 2021, a Consellaría do Mar habilitou unha web para informar de achados de especies exóticas ou invasoras nas augas galegas, a Rede de Observadores do Medio Mariño Galego, ferramenta que actúa como termómetro co que medir os cambios ou alteracións no ecosistema mariño. Nas augas atlánticas da Galiza hai documentadas 6.400 especies mariñas. Desde o sector asumen que os efectos das elevadas temperaturas da auga van ter como consecuencias mortaldades no marisco, maiores episodios de mareas vermellas —producidas pola presenza dunhas toxinas naturais e que fechan a zona afectada á extracción e comercialización de bivalvos—. Así, entre os meses de abril e maio xa tiveron que botar o fechamento á extracción de bivalvos de modo preventivo na ría de Pontevedra, por mor da proliferación dunha desas toxinas. A nivel global, os meteorólogos advirten de como as augas cálidas ocupan máis espazo que as frías, fenómeno que provoca que os niveis do mar suban. Estudos científicos sinalan que os niveis do mar aumentarán 30 centímetros para 2100. Este aumento afectaría tamén a costa galega. O científico Xosé Antón Álvarez afirma que desde a década dos 50 do pasado século até agora o mar nas rías galegas subiu 18 centímetros. Os estudos en 2019 de Climate Central sobre a suba do nivel do mar contemplan que ao redor de 10 lugares da nosa costa estarían ameazados en 2050, entre eles zonas de Ferrol como A Malata ou parte da Illa de Arousa e O Grove. A Estratexia Galega de Mobilidade só reducirá en 10% as emisións de gases de invernadoiro nesta década De 1 de xaneiro a 31 de xullo as 59 lonxas da Galiza moveron case 68.000 toneladas de recursos mariños. Isto supón 2,3% por baixo dos primeiros seis meses de 2022. Por sexto ano consecutivo, no que vai de 2023 volveron caer as vendas nas lonxas galegas. Tocaron chan con esas perto de 68.000 toneladas, a cantidade máis baixa en 20 anos e a segunda peor do século, após as 66.000 do exercicio 2003. "O mar é moi grande pero tamén é delicado, poden afectarlle moitas cousas: calor, contaminación... E iso finalmente repercute nas especies que viven nel", reflexiona María Canosa, compradora de peixe na lonxa para vender nas prazas de abastos. Mais as mudanzas, cambios e impactos do clima na Galiza non son exclusivos do mar, tamén deixan pegada na terra. Unha quinta parte do territorio galego sofre erosións "graves" ou "moi graves", cunha perda de solo que é superior ás 41 millóns de toneladas anuais e que mostra que a desertización tamén é unha ameaza real para a Galiza. Un problema, ademais, que sobrepasa o impacto ambiental para ter tamén unha consecuencia social e económica. "O solo é un recurso finito e non renovábel. É o soporte onde se desenvolve toda a vida na terra”, describe o Instituto Xeográfico Nacional.