"Poden ser xa": Galiza agarda polos grandes incendios forestais do verán

Nos últimos anos estase a dar unha disparidade na Galiza. O número de fogos non rexistra aumentos considerábeis, mais si a superficie ardida. O motivo son os denominados grandes incendios forestais, os que superan as 500 hectáreas (ha) queimadas. Case 60% da superficie queimada na Galiza entre 2013 e 2022 —ao redor de 115.000 ha— debeuse a este tipo de incendios, que obrigan maior exixencia en medios e persoal para seren 'atacados'. A Xunta da Galiza fixou o alto risco de incendios forestais entre 1 de xullo e 30 de setembro, tal e como estabelece o Plan de loita contra o lume (Pladiga). Tempada de máxima exixencia, como apuntan os profesionais, mais que non pode entenderse como algo alleo ao necesario traballo de prevención que se debe facer ao longo de todo o ano. Máxime cando hai unha 'desestacionalización' dos incendios, que fai que meses como outubro ou marzo poidan rexistrar importantes incendios na Galiza "Todos coñecen a regra dos tres trintas nos incendios forestais", indica a enxeñeira forestal Verónica Martínez. "Máis de 30 graos de temperatura, humidade relativa por baixo de 30% e ventos de máis de 30 km/h", a combinación que favorece os grandes fogos. Mais, aclara, "o que xa non se fala tanto son doutras tres cousas que inflúen e moito nos incendios". E pasa a explicalos: factores climáticos (o cambio climático está a provocar veráns cada vez máis secos e cálidos), cambios no uso da terra (abandono de explotacións e fechamento de granxas) e unha xestión forestal de décadas centradas en especies como o eucalipto. "Nestes a Administración ten unha responsabilidade moi alta, polo menos nos dous últimos", conclúe a enxeñeira. A crise climática queima a ribeira do mar Mediterráneo "Caos" Ao mesmo tempo, a situación do persoal antiincendios non está exenta de problemas. Traballadores do servizo de prevención de incendios (SPIF) presentaban no mes de xullo unha queixa ante a Valedora do Pobo para reclamar ao Goberno galego un acordo marco que regule as súas condicións de traballo. A secretaria de CIG-Autonómica, Zeltia Burgos, advirte do "caos" existente no operativo de extinción de incendios como consecuencia da funcionarización de "ao redor de 500 traballadores sen regular antes as súas condicións laborais". "Esta falta de regulación de case a metade do servizo afecta por extensión ao resto dos 2.200 bombeiras e bombeiros forestais cos que comparten brigada, medios e traballo na extinción de incendios forestais, o que pon en risco de forma directa o servizo público e a saúde e seguridade do persoal", afirma. Un exemplo: hai brigadas "traballando con dúas persoas, sen que ningunha delas poida exercer a coordinación ou a xefatura desa brigada", de forma que algún xefe de brigada "debe encargarse doutras catro persoas" nun fogo que en principio non ten ao seu cargo, manifesta. Mapa da Galiza que arde O Pladiga eleva este ano o número de parroquias con alta actividade incendiaria a 40, fronte ás 35 do ano pasado. Así, do total destas corenta parroquias, 26 repiten a respecto da anterior campaña, 14 entran no listado e 10 saen del. A Xunta da Galiza insiste en que o operativo para facer fronte á tempada alta de incendios está integrado en total por máis de 7.000 persoas, contabilizando tanto os profesionais propios da Xunta como os adscritos a outras Administracións ou a dispoñibilidade de novas brigadas transportadas. E que por primeira vez haberá unha unidade especializada en atacar os grandes incendios, insisten. Mapa de parroquias con alta actividade incendiaria (40). Porén, profesionais do SPIF insisten que en marzo, sen estar en tempada de alto risco segundo os parámetros da Xunta, un incendio en Baleira, na comarca das Fonsagrada, calcinou 1.500 hectáreas e obrigou a desaloxar veciñanza de varias aldeas. Colectivos de traballadoras e traballadores forestais como Atrifoga ou Apropiga advirten que o traballo contra os fogos debe realizarse todo o ano e non só nos meses de verán. "A mudanza climática, o abandono no rural e o estado xeral maioritario dos nosos montes" deben levar "sen dilación ningunha a realizar políticas preventivas para evitar o acontecido no pasado 2022". Uns incendios, os de xullo de 2022, que evidenciaron como a totalidade dos concellos do distrito forestal VIII, onde se incluían Folgoso do Courel, A Pobra do Brollón ou Quiroga, non contaban naquela altura do verán con brigadas municipais contra incendios en funcionamento polos atrasos da Xunta da Galiza á hora de enviar a estes municipios os convenios correspondentes. A situación repetíase nas localidades incorporadas ao distrito forestal XII, do que fan parte, entre outros concellos, O Barco e Carballeda de Valdeorras. Case 2.800 propietarios foron multados nos últimos catro anos por non limpar as súas leiras A superficie forestal da Galiza increméntase de modo continuado desde a década dos 80 do século pasado. As cifras achegadas polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación, referidas ao ano 2022, sinalan que a masa forestal ocupa 1.797.544 hectáreas, representando 60,7% da extensión do país e 5,7% da estatal. É unha porcentaxe moito máis elevada que a da media do Estado español, onde a superficie forestal se sitúa en arredor de 38,4% do total do territorio. 33,3% da superficie forestal da Galiza, un total de 598.106 hectáreas, está ocupada polo mato. "A Galiza é de lonxe a rexión europea que máis superficie media queimada ten", apunta Rosa María Mosquera, catedrática de Produción Vexetal da Universidade de Compostela, USC. O novo plan antiincendios da Xunta recae nos Concellos Unha morfoloxía de novos fogos, máis imprevisíbeis e perigosos Xa afrontamos os denominados como "de sexta xeración". O concepto "xeración" aplicado aos incendios define como se comporta o lume en relación co terreo no que se desenvolve. "Son fogos máis rápidos, cunha maior carga calorífica e que crean as súas propias condicións atmosféricas para a súa propagación", como explica Vero Martínez. Na primeira metade do século XX, cando había moita poboación nas zonas, había fogos, mais case sempre de escasa entidade. Eran os incendios de primeira xeración. Os 60 e 70 do século pasado supuxeron a intensificación do despoboamento do medio rural e, en consecuencia, a redución das prácticas agrícolas e gandeiras tradicionais. A vexetación foi recolonizando os antigos cultivos e apareceron os fogos de segunda xeración. Empezaron entón a aplicarse as primeiras medidas preventivas. Tamén se profesionalizou a extinción de incendios e impulsáronse campañas de concienciación. Os incendios de terceira xeración chegan na década dos oitenta do pasado século, cun rural cada vez máis despoboado e a biomasa a medrar e cun monte eucaliptizado, que favorece a propagación dos incendios en moita maior medida. Os incendios empezan a ser cada vez máis intensos, voraces e perigosos. Nos anos noventa, os fogos empeoran, e pásase da xestión dos incendios forestais á xestión das emerxencias provocadas polos incendios forestais. A quinta xeración de incendios forestais estivo caracterizada pola simultaneidade, ao se desataren á vez varios incendios, provocando o colapso dos dispositivos de extinción.