Investigación ou saburra

As investigadoras e investigadores, loxicamente, non só temos que facer investigación de calidade e relevancia, senón que temos que evidenciar que así é. Ninguén que investigue con rigor o cuestiona -de feito, cada vez critícanse máis aquelas revistas ou congresos que non realizan procesos serios de revisión ou nin sequera fan revisión algunha-. Outra cousa é, iso si, como avaliar os resultados da investigación e para que fins. Neste momento, e ata outubro, os investigadores do Reino Unido poderán dar a súa opinión sobre como debe actuar o sistema de avaliación da investigación no seu país. O modelo vixente, denominado “Marco de Excelencia en Investigación” -aos británicos, ao contrario que a nós, non lles queima na boca a palabra excelencia-, avalía as institucións de educación superior e aos seus investigadores, analizando a calidade e o impacto dos seus resultados. Estes son cualificados nunha escala con catro niveles de calidade. O nivel 1 identifícase cunha investigación recoñecida a nivel nacional por ser orixinal, significativa e rigorosa. O cuarto, nada menos, supón ser líder mundial neses criterios. Máis do 80% do avaliado alcanzou os niveis 3 e 4. Coa reforma que van acometer os británicos, queren valorar máis cousas que o que agora consideran, como: a investigación orientada a atender a intereses e problemas próximos; facer unha avaliación máis responsable e global da investigación, tal como veñen reclamando moitas organizacións e voces autorizadas a nivel mundial; avaliar tamén ás persoas que non sendo investigadoras contribúen de modo importante á investigación. Este último tema, en particular, tráeme inmediatamente á cabeza ao persoal non investigador do CiTIUS, absolutamente indispensable para o desenvolvemento da investigación do centro e colaboradores necesarios para lograr a calidade e impacto da nosa investigación. Hai tempo que reclamamos un cambio de rumbo nos procesos de avaliación da investigación no noso país, , excesivamente centrada nas publicacións e na cantidade Realizar unha boa avaliación da actividade investigadora é moi importante, non só como un medio para investir mellor os sempre escasos recursos dedicados á investigación, senón tamén para dirixir a investigación a obxectivos máis ambiciosos, tanto na investigación fundamental como naquela orientada a problemas concretos. Tamén para aumentar as opcións de alcanzalos, por suposto. Por iso hai tempo que moitos reclamamos un cambio de rumbo nos procesos de avaliación da investigación no noso país, excesivamente centrada nas publicacións e, sobre todo, na cantidade das mesmas, algo que provocou non poucos problemas ao sistema de investigación español e que ten hipertrofiado moitos currículos de investigadores. Recursos En todo caso, se avaliar adecuadamente os resultados da investigación é imprescindible para facer unha mellor asignación dos recursos destinados á mesma, ter recursos suficientes o é para que o resultado da investigación poida ser valioso, xa non digamos excelente. España está lonxe da Unión Europea en investimento en I+D relativa ao Produto Interior Bruto (PIB). Os países da UE sitúanse de media bastante por encima do 2% en relación ao seu PIB. O Goberno de España anunciou a súa intención de superar o 2% no 2027. Estamos aínda moi lonxe, cun magro 1,43% en 2021, aínda que hai que recoñecer ao actual Goberno o seu esforzo continuado neste sentido. En 2022, de feito, o conxunto de axentes públicos e privados investiron un 9% máis que en 2021, ano no que o incremento foi mesmo superior respecto a 2020, cun 9,4% de aumento. É xa crónica a reclamación dos investigadores e das institucións públicas que realizan investigación para que se asignen máis recursos a este fin. Estas voces, iso si, non deben ir dirixidas só a quen nos goberna, senón á sociedade no seu conxunto. Se as cidadás e cidadáns non ven necesario ese esforzo, nada haberá que facer. Así o dixo nun xornal nacional hai días o prestixioso bioquímico español Mariano Barbacid: “En España non se fala de ciencia; é algo que non importa. E se non importa, para que vas investir niso?”. Véñenme á cabeza, e con isto pecho o artigo, e non sen certa amargura, unhas declaracións que recentemente fixeron representantes da patronal asturiana da construción, reclamando recortes nos investimentos públicos en sanidade e educación, para incrementar así os destinados á obra pública. Se iso din da educación e da saúde, que son, sen cuestión, o máis importante que temos e que podemos darnos, que pensarán de investir recursos en ciencia? Quizais queiran derrubar os edificios de investigación e aproveitar os cascotes para facer saburra, e con ela máis estradas. Pode que atravesando por onde agora estamos a investigar.