A importancia de chamarlle "violencia de xénero"

Ao igual que acontece na obra teatral de Óscar Wilde The Importance of Being Earnest, onde a seriedade ("earnest") evocada polo nome ("Ernest") fai que as protagonistas queiran casar co que, pensan, é o mesmo home; o termo "violencia de xénero", que tanto escama nalgúns círculos políticos, pon no centro a precaria situación da muller. O que non acaba de convencer a quen prefire manter o statu quo da moralidade vitoriana. Así pois, a alternativa, nada arbitraria, de mudar a palabra clave por "violencia intrafamiliar" distribúe o peso da violencia, reiteradamente exercida sobre o membro feminino da composición, entre ambos sexos. Tanto é así que os mesmos aos que lles molesta mudar o emprego dos pronomes por ir en contra da tradición oral, avogan agora afervoadamente por acometer este cambio no vocabulario popular e xurídico das Comunidades Autónomas que aspiran a gobernar. Violencia estrutural Por que chamarlle "violencia de xénero"? A ninguén se lle escapa que a muller, polo feito de ser muller e non home, aínda hoxe observa unha serie de obrigas morais, físicas e culturais diferentes ás do varón. Onde a violencia cultural ou simbólica –relixión, arte, linguaxe, ideoloxía, ciencia, etcétera– acabou por xustificar primeiro a violencia estrutural e nos casos máis extremos a violencia directa contra unha parte da poboación que comeza agora a ser ouvida. Exemplificarei esta afirmación pondo o caso das que hoxe son mulleres maiores. Amplificado, en núcleos de poboación pequenos onde a baixa densidade demográfica ten contribuído á creación de sistemas comunitarios locais represivos e limitantes á hora de tomar decisións autónomas sobre a propia vida. A sexualidade. Até a chegada da democracia a "saúde moral" da comunidade recaía na muller: non se vía igual a experimentación sexual dos primeiros anos de adolescencia na muller que no home, non se entendía que a muller puidese querer desfrutar do sexo pre-matrimonial, a muller solteira era xulgada duramente durante toda a súa vida en comunidade, mesmo o meniño podía ter problemas por ser fillo "de solteira"; o home, pese a ser o provedor natural da familia, podía desentenderse cunha certa "liberdade social" dela, e a interrupción voluntaria do embarazo era unha decisión tacitamente aceptada, mais non debía saberse. Maternidade e independencia económica. A lexislación pre-democrática dirixíase a excluír a muller do mercado laboral, en favor dunha política pro-natal clara. A lei do aborto de 1941 consideraba a interrupción voluntaria do embarazo un delito social moi grave. Prohibíndose, en paralelo, o emprego e publicidade de medidas anticonceptivas. A familia, célula primaria do Estado, era obxecto de protección e creación de institucións de apoio e garantía. A lei de subsidios familiares, que entraba xa en vigor en 1939, viña acompañada de incentivos para o abandono do traballo feminino por consideralo causa de infertilidade, abortos, partos prematuros e distócicos –nacementos nos que se produce unha anomalía anatómica ou funcional no feto–. En últimas, medidas que sometían a muller á violencia económica do marido e do sistema. Até a Constitución de 1978 non se lle permitiu á muller abrir unha conta corrente en España sen permiso do marido. A vida en parella e a vida en sociedade. "O neno mirará ao mundo, a nena mirará ao fogar” resumía un panfleto dos anos corenta. Así tamén podía compendiarse a vida en parella, onde a liberdade socialmente aceptada duns e doutras, simplemente, non tiña comparación. Palabras Todo isto, e moitos outros agravios e historias de vida, son estereotipos de xénero que prevalecen tanto na sociedade como no individuo. As problemáticas derivadas deles non deben ser subestimadas. Tanto é así que hoxe, varias xeracións despois da aprobación destas leis, temos que volver preguntarnos se é o mesmo tipo de violencia a que exerce o home contra a muller, que a de dous irmáns varóns que se pelexan no fogar familiar. Volver explicar que o primeiro é un patrón que se repite historicamente, e co que hai que rachar. Esta reflexión, acerca das representacións culturais que se debuxan primeiro mediante a linguaxe, fai que unha parte importante da poboación observe con preocupación o que, ata o de agora, "só" son palabras. Así soubo responder Galicia este 23 de xullo.