Dereito a conciliación que non concilia

O Tribunal Supremo (TS) vén de unificar doutrina denegando o dereito a reclamar unha quenda fixa de mañá a unha traballadora que reducira a súa xornada ordinaria de traballo para atender o coidado directo de menores ou familiares a cargo, por ser "o seu réxime de traballo habitual" a quendas "cun horario variábel". Atende, deste modo, o recurso de casación interposto por Eroski que "argüe razóns organizativas e produtivas conectadas co feito de que a aceptación da demanda implicaría unha descompensación de persoal". O Tribunal aplica a lexislación vixente (art. 37.7 do Estatuto das Persoas Traballadoras) que di que "a concreción horaria e a determinación dos permisos e reducións de xornada corresponderán á persoa traballadora dentro da súa xornada ordinaria". E entende que se a "xornada ordinaria" era a quendas, a traballadora ten dereito a redución de xornada, pero non a solicitar concreción horaria en xornada de mañá. A sentenza, emitida o pasado 21 de novembro, volatiliza, de facto, o dereito á conciliación e convida esta traballadora, e todas as que estean en situación semellante, a deixar o seu emprego se queren coidar directamente as súas crianzas menores de 12 anos ou familiares dependentes a cargo, ou se non poden pagar a outra persoa coidadora. O Tribunal fai unha aplicación literal do Estatuto das Persoas Traballadoras, mais interpreta esa "xornada ordinaria" sen ter en conta o sentido do dereito á conciliación, á redución de xornada ou á concreción horaria. Porque cando unha muller solicita reducir a súa xornada, renunciando a parte do seu salario, faino para coidar. Pero o exercicio deste dereito perde todo o sentido se ten que ir obrigatoriamente traballar en quenda de tarde, coincidindo co horario en que a crianza está na casa e, porén, ten libres as horas da mañá, cando está na escola. Unha necesidade para as mulleres Os últimos datos en materia de conciliación que ofrece o Instituto Galego de Estatística corresponden ao ano 2017. A esa altura tiñan redución de xornada por coidado de menores de 0 a 12 anos 30.150 traballadoras, fronte a 9.320 traballadores. As cifras amosan que seguen sendo as mulleres as que maioritariamente asumen os coidados, mais tamén as que se empobrecen, porque a redución de xornada, que pode ser dun oitavo até un máximo da metade da súa duración, leva implícita a diminución proporcional do salario. Resulta tamén curioso que se dea por boa a explicación da empresa, "dato incontrovertido" para o TS, de que o centro de traballo ten un horario de apertura de 9 a 22 horas e de que a sección na que traballa a solicitante de concreción horaria ten maior carga de traballo pola tarde, concluíndo que "non pode entenderse, por tanto, que a negativa empresarial poida ser tachada de irrazoábel". Porque non deixa de ser tamén "incontrovertido" que Eroski está aforrando parte do salario de quen se acolle ao dereito a redución de xornada. Cartos cos que ben podía contratar outra persoa para asumir esa carga de traballo, en lugar de denegar o dereito a concreción de xornada –e, polo tanto, a conciliar–, ou de aumentar a carga de traballo do resto do persoal. O 77% das persoas traballadoras con contrato a xornada parcial, en Galiza, son mulleres A gravidade desta unificación de doutrina é, pois, máxima porque empeora a xa grave situación das mulleres no mercado laboral. Os traballos feminizados son os peor pagados e as traballadoras galegas son, ademais, maioría en sectores como hostalaría, comercio ou alimentación, xusto os que máis xornadas a quenda teñen. Segundo o informe Muller e mercado laboral. Ano 2022, elaborado polo Gabinete de Economía da CIG, "o 77% das persoas traballadoras con contrato a xornada parcial, en Galiza, son mulleres". Unha xornada á que se acollen, moi maioritariamente, non por gusto, senón porque teñen que coidar. Os datos dese mesmo ano confirman tamén a enorme temporalidade que sofren, aínda maior tras da última reforma laboral da ministra de Traballo, Yolanda Díaz, que provocou un aumento desorbitado da contratación fixa-descontinua dun 787% en total, pero que acadou entre as mulleres un 889%. A falta de servizos públicos que permitan socializar os coidados, a temporalidade e os baixos salarios que teñen maioritariamente as mulleres acaba por provocar a súa renuncia ao posto de traballo e á súa independencia económica. A única posibilidade de manter o emprego abríase co dereito a conciliar e á concreción de xornada. Porén, se cando pola inconcreción dun artigo se pode tirar a interpretación de que tampouco van poder fixar a quenda ao reducir a xornada para coidar, o que procede é corrixir a lei de inmediato para que non poida depender da maior ou menor sensibilidade, ou empatía, dun Tribunal –xuíz ou xuíza– o goce dun dereito imprescindíbel para miles de mulleres, que atinxe tamén o dereito das crianzas e das persoas dependentes a seren coidadas.