Coellos en Australia e eucaliptos na Galiza

O coello (Oryctolagus cuniculus) é un animal intimamente ligado á historia da península ibérica. Tanto é así que se propuxo durante moito tempo que o termo con que os fenicios denominaron a península (“i-spn-ya”), e que os romanos converteron en “Hispania”, viña significar algo así como “terra abundante en coellos”. En realidade, esta interpretación lingüística do termo fenicio referíase a outro grupo de animais (os damáns, emparentados cos elefantes), que eran abundantes na súa zona de procedencia, polo que se pensaba que os fenicios poderían telos confundido cos nosos coellos. Na actualidade, hai historiadores que pensan que a tradución sería incorrecta e sería máis acertado falar de “terra de metais”. Pero máis alá das discusións etimolóxicas e a confusión entre especies, o que si parece indiscutible é que esta especie era moi abundante na península cando chegaron fenicios e romanos. E digo era porque hoxe en día a realidade é outra. A pesar de que o coello é nativo da península, sur de Francia e norte de Marrocos e Alxeria, foi introducido en boa parte de Europa, Chile, Nova Zelandia e Australia. E foi precisamente esta última introdución a que provocou que case desaparecesen os coellos da súa área nativa. Esta especie chegou a Australia da man dos primeiros colonos europeos a finais do século XVIII, con exemplares domesticados, e tras escapar ao medio natural e asalvaxarse, a mediados do século XIX xa ocupara todo o continente. A poboación de coellos, que carecían de depredadores naturais, creceu exponencialmente. De feito, estimábase que a principios do século XX podería haber perto de 10.000 millóns. O impacto que este número de coellos tiña tanto sobre os cultivos como as especies nativas de plantas obrigou o Goberno australiano a tomar medidas para controlar a súa poboación. A primeira medida foi introducir un predador da súa área de distribución nativa, o raposo. Non obstante, os raposos non tardaron en darse conta de que era máis sinxelo cazar koalas que coellos, e foi peor o remedio que a enfermidade. Tras construír un muro de 1.700 km, que tampouco puido frear a expansión dos coellos, decidiron probar un novo método, a guerra biolóxica. Así, introduciron dúas enfermidades que, se ben non conseguiron rematar totalmente coa poboación de coellos, provocou a morte de millóns de individuos. E foi precisamente unha destas (virus da myxomatose) o que case fixo desaparecer os coellos na península Ibérica. Tras ver o éxito que tivo en Australia, un médico francés iniciou a solta de individuos infectados en Francia, para controlar a poboación desta especie que alí tamén comezaba a ser percibida como unha praga. De alí saltou a península, acabando con practicamente 90% da poboación desta especie, e levando case á extinción dúas das especies ibéricas máis emblemáticas, que dependían dos coellos para a súa supervivencia: o lince ibérico e a aguia imperial. Supoño que pensaredes que por que vos falo de todo isto. O certo é que a historia dos coellos en Australia representa o claro exemplo dunha das ameazas máis importantes para a biodiversidade: as especies exóticas invasoras. Pero tamén, dunha xestión pésima das mesmas. E os galegos sabemos bastante de ambas as cousas. Na Galiza contamos na actualidade con un bo número de especies invasoras que poñen en risco a nosa biodiversidade, e podo dicir sen medo a trabucarme, que a preocupante situación dalgunha delas ten moito que ver coa Administración. O exemplo máis claro é o constituído polo eucalipto (na Galiza representado fundamentalmente polo Eucaliptus globulus) que a pesar de ser considerada unha especie invasora polos comités de expertos, tanto o Goberno estatal como as sucesivas Administracións galegas negáronse repetidamente a considerar como tal, obstinándose en fomentar a súa plantación por intereses económicos (a industria da madeira na Galiza move miles de millóns de euros ao ano). Hai moitos máis exemplos de especies invasoras na Galiza, con historias ben variadas en canto a súa aparición e expansión. Seguindo coa flora, poderíamos nomear o plumeiro das pampas (Cortaderia selloana) que se estendeu por boa parte do litoral galego principalmente pola brillante idea de plantala na AP-9 como barreira visual, e que a inacción por parte da Administración actual levou a unha situación de difícil solución. E por comentar algún exemplo do reino animal, poderíamos nomear o caso da troita arco da vella (Oncorhynchus mykiss), que os intereses comerciais fixeron que certas Administracións optasen por non considerala invasora en contra do criterio dos expertos, de novo por motivos económicos. As especies invasoras deberían representar unha prioridade para as Administracións galegas, polo seu impacto sobre a biodiversidade e outros ámbitos. Non obstante, parece que na Galiza se opta por ollar cara a outro lado, especialmente se hai intereses económicos polo medio. Aínda que poida que sexa mellor, non vaia ser que á Xunta lle dea por copiar aos australianos e meter koalas para controlar os eucaliptos, visto o historial que ten o Executivo galego de facer oídos xordos coa opinión dos expertos.